یکی از اجزای اصلی در اجرای سقف عرشه فولادی، آرماتور می‌باشد. درواقع برای تقویت سازه‌ها و بتن در برابر نیروهای کششی و افزایش مقاومت آنها از میله‌های آهنی یا فولادی استفاده می‌کنند که به آنها آرماتور گفته می‌شود و به عملیات اجرای آرماتورها، آرماتوربندی می‌گویند. آرماتوربندی یکی از اصلی‌ترین اصول مهندسی در اجرای سازه‌های بتنی است که دارای مزیت‌های متعددی می‌باشد. یکی از مزیت‌های آرماتوربندی این است که موجب افزایش استحکام سازه‌ها به ویژه سازه‌های بتنی می‌شود. جالب است بدانید که آرماتوربندی در جاهای مختلف ساختمان متفاوت می‌باشد و علاوه‌بر اینکه موجب افزایش استحکام سازه‌ها به ویژه سازه‌های بتنی می‌شود موجب افزایش استحکام کششی سازه‌ها نیز می‌گردد. در ادامه این مطلب به آشنایی بیشتر با آرماتوربندی و همچنین بررسی مزایای آن می‌پردازیم.
آنچه در این مقاله می‌خوانید
تعریف آرماتوربندی
همانطور که اشاره کردیم آرماتوربندی یکی از اصول اساسی مهندسی است که امروزه از این اصل مهم در ساختمان‌سازی مدرن استفاده می‌شود درواقع آرماتوربندی به طور کلی موجب می‌گردد یک ساختمان به صورت کاملا مهندسی و استاندارد ساخته شود. منظور از آرماتوربندی، چیدن میلگردها با یک ترتیب خاص در کنار یکدیگر و وصل آنها به یکدیگر با استفاده از بست فلزی و یا جوشکاری سرد می‌باشد. آرماتور موجب افزایش استحکام بتن می‌شود اما سوال مهم در این زمینه این است که آرماتور چگونه استحکام و مقاومت سازه‌ها به ویژه بتن را افزایش می‌دهد؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که بتن یک ماده خمیری شکل است از این‌رو به هر شکلی درمی‌آید اما زمانی که آرماتور با بتن ترکیب می‌شود موجب می‌شود تا بتن سفت شود و استحکام و مقاومت آن افزایش پیدا کند تا مهندسین بتوانند از آن در ساختمان‌سازی مدرن استفاده کنند.
در کل آرماتوربندی به دو شکل صورت می‌گیرد که حالت اول آن شامل قرار گرفتن چندین آرماتور به صورت ساده و صاف بر روی یکدیگر است و حالت دوم آن نیز شامل خمیده و درهم تنیده شدن آرماتورها می‌باشد. توجه داشته باشید که اولین حالت آرماتوربندی جهت استفاده در سقف اجرا می‌شود و دومین حالت آرماتوربندی نیز برای ستون‌ها و فونداسیون اجرا می‌گردد. نکته دیگری که هنگام اجرای آرماتوربندی حائز اهمیت است اندازه مناسب آرماتورها می‌باشد به‌گونه‌ای که آرماتوربندی سازه‌های بتنی بزرگ مانند مجتمع‌های چندین طبقه با استفاده از آرماتورهای 13، 16 و 20 اجرا می‌گردد و در آرماتوربندی سازه‌های بتنی کوچکتر نیز از آرماتورهایی با قطر کمتر استفاده می‌شود.
مزایای آرماتوربندی
- آرماتور دارای قدرت فشرده‌سازی و همچنین تراکم‌سازی بالایی است.
- آرماتوربندی موجب افزایش قدرت و استحکام سازه می‌گردد.
- آرماتوربندی حتی موجب افزایش مقاومت سازه در برابر آتش و آب می‌گردد.
- با استفاده از آرماتور می‌توان بتن را به اشکال متعددی شکل‌دهی کرد.
- بتنی که دارای آرماتور می‌باشد نسبت به بتن بدون آرماتور به هزینه کمتری برای نگهداری نیاز دارد.
آرماتوربندی ستون
آرماتوربندی در نواحی مختلف ساختمان به کار می‌رود که یکی از مهم‌ترین بخش‌های آن ستون است. برای اجرای آرماتوربندی ستون باید در ابتدا به آماده‌سازی آرماتورها پرداخت. برای این کار آرماتورهای طولی را در اندازه‌های مربوطه برش می‌دهند. اندازه‌گیری آرماتور با توجه به سه فاکتور ارتفاع ستون، طول مهار و ضخامت تیر یا دال انجام می‌شود. در مرحله بعدی آنها را خم کرده و در محل خود قرار می‌دهند. پس از آن که آرماتورها در اندازه‌های مناسب بریده شدند، آنها را به آرماتورهای انتظار فونداسیون وصل می‌کنند. برای این کار از چند روش زیر می‌توان استفاده کرد:
- وصله مکانیکی
- وصله جوششی
- وصله پوششی
- وصله اتکایی
در مرحله بعدی به جای‌گذاری آرماتورهای عرضی پرداخته می‌شود. این آرماتورها شامل خاموت‌ها و تنگ‌ها هستند که پس از نصب آرماتورهای طولی به اجرای آنها پرداخته می‌شود. به این منظور باید در ابتدا دسته تنگ‌ها را دور آرماتورهای انتظار قرار داده و پس از آن که به اجرای آرماتورهای طولی بپردازید. همچنین سعی کنید در فواصل تعیین شده تنگ‌ها را قرار دهید.
کاربرد اصلی میلگرد انتظار
کاربرد اصلی میلگرد انتظار اتصال ستون به ستون، اتصال دال به ستون و اتصال ستون به فونداسیون است که نقش بسیار مهمی در اجرای آرماتوربندی ستون دارد. این نوع میلگرد کمک می‌کند تا بار از یک عضو به عضو مجاور خود انتقال یابد. برای سهولت کار و نحوه صحیح اجرای آرماتوربندی ستون بهتر است نکات زیر را رعایت کنید:
- آرماتورهای طولی باید در اندازه ۹۰ درجه خم شوند.
- اگر مقطع ستون کاهش یابد باید آرماتورهای طولی را با شیب یک به ۶ خم کنید.
- در صورت کوچکتر بودن مقطع ستون از ۷ و نیم سانتی‌متر، مجاز به خم کردن آرماتورها نیستید.
آرماتوربندی دیوار بتونی
اجرای این نوع آرماتوربندی شبیه به اجرای آرماتوربندی دیوار است و به همین دلیل به‌صورت هم‌زمان اجرا می‌شود. در ابتدا به بستن آرماتورهای انتظار به وسیله یک یا دو آرماتور افقی پرداخته می‌شود. این اقدام قبل از بتن‌ریزی و برای جلوگیری از جابه‌جایی آرماتورها صورت می‌گیرد. در ادامه به بتن‌ریزی فونداسیون پرداخته و آرماتورهای طولی را به فونداسیون وصله می‌کنند. بعد از آن آرماتورهای افقی را در اندازه‌های مناسب برش می‌زنند و آنها را در دو انتها به اندازه ۹۰ درجه خم می‌کنند. سپس آرماتورهای افقی را بر روی آرماتورهای طولی نصب می‌کنند.
اگر آرماتورها کوتاه بودند می‌توان از آرماتورهای تقویتی استفاده کرد. در آخرین مرحله آرماتورهای سنجاقی در صورت نیاز طبق نقشه‌های اجرایی بسته می‌شوند. در اجرای آرماتورها در دیوار ساختمان محدودیت‌هایی وجود دارد. این محدودیت مربوط به سطح مساحت مقطع آرماتور قائم و افقی به مساحت کل مقطع میلگردهای دیگر است. میلگردهایی که دارای رده S400 و بالاتر هستند، سطح مقطع آنها باید قطر ۱۶ میلی‌متر داشته باشد. همچنین این محدودیت‌ها در محل وصله‌های آرماتورها باید رعایت شوند.
آرماتوربندی سقف و تیر بتنی
پس از آن که ستون و دیوارها آرماتوربندی شدند، آرماتوربندی سقف و تیر بتنی به‌صورت هم‌زمان انجام می‌شود. در مرحله اول تمامی آرماتورها مانند آرماتور طولی، عرضی، اتکا، رامکا، حرارتی و دال راه پله آماده می‌شوند. این آرماتورها با توجه به نقشه‌های اجرایی برش یا خم می‌شوند. پس از آن نوبت به اجرا می‌رسد که برای اجرای آرماتورهای تیر باید خاموت‌ها را در آرماتورهای طولی ستون قرار داد. آرماتورهای طولی را نیز به وسیله مفتول باید به میلگردهای انتظار ستون ببندید.
در مرحله بعدی باید دسته خاموت‌ها را در فواصل معین جای‌گذاری کرد و مطابق با نقشه آنها را به آرماتورهای طولی ببندید. هیچ‌گونه فاصله‌ای بین خاموت‌ها و آرماتورهای طولی نباید وجود داشته باشد. ناگفته نماند که بهترین حالت برای بستن قلاب خاموت‌ها به‌صورت یک در میان و در جهت راست و چپ تیر است. در نهایت نوبت به مهار آرماتورهای طولی و جای‌گذاری اسپیسر می‌رسد. اسپیسرها به‌صورت بتنی و پلاستیکی هستند که نوع بتنی آن دارای سیم مفتول بوده و به آرماتورها بسته می‌شود. پس از آن باید به مهار آرماتورهای طولی بپردازید. به این منظور باید آرماتورهای طولی امتداد داده شده را داخل ستون مهار کنید که از روش‌های زیر می‌توانید استفاده کنید:
- استفاده از وسایل مکانیکی در طول آرماتور
- به وجود آوردن قلاب استاندارد در انتهای آرماتور
- ایجاد پیوستگی بین آرماتور و بتن
آرماتوربندی فونداسیون
آخرین مراحل اجرای آرماتوربندی متعلق به فونداسیون است که در سه مرحله انجام می‌شود. در اولین مرحله آرماتورها را در کف فونداسیون قرار می‌دهند و با استفاده از اسپیسر بین بتن و شبکه مش فاصله ایجاد می‌کنند. در مرحله دوم باید به اجرای سیستم آرماتوربندی پرداخت که برای این کار باید به عمق و بار فونداسیون توجه کرد.
نحوه اجرای سیستم آرماتوربندی به‌صورت مش تحتانی یا ترکیبی از مش فوقانی و تحتانی است. در سومین و آخرین مرحله از آرماتور خرک برای ایجاد فاصله بین مش تحتانی و فوقانی استفاده می‌کنند. علاوه بر آن آرماتورهای شبکه را به اندازه ۹۰ درجه خم می‌کنند که موجب اتصال بیشتر و انتقال مناسب نیرو بین بتن و فولاد می‌شود. برای اجرای صحیح آرماتوربندی فونداسیون به نکات زیر توجه کنید:
- به محل دقیق آرماتورهای انتظار دقت کنید.
- به هیچ عنوان میلگرد خرک را بر روی بتن قرار ندهید.
- آرماتورهای عرضی را به‌صورت دسته‌های خاموت اجرا کنید.
- آرماتورهای طولی را در ردیف‌های تحتانی و فوقانی فونداسیون به‌صورت افقی ببندید.