تخریب ساختمان از اولین مراحل ساخت و ساز است به هر شیوه ی اقدامات برای جداسازی مصالح از ساختمان به جهت حذف، نوسازی، تعمیر، مرمت و بازسازی همه یا بخشی از سازه اطلاق می شود. انواع شیوه های تخریب ساختمان را می توان به تخریب مکانیکی، تخریب دستی و تخریب ساختمان با انفجار دسته بندی کرد. مراحل تخریب ساختمان فرسوده شامل بررسی نقشه ی بنا، حذف کردن مواد خطرناک، تهیه نمودن برنامه برای تخریب و اقدامات ایمنی می باشد. در این مقاله به معرفی شیوه و طریقه ی تخریب ساختمان و همچنین قیمت تخریب ساختمان پرداخته ایم.
هزینه ی تخریب ساختمان:
هزینه ی تخریب ساختمان بسته به عوامل متعددی می باشند. مدل سازه، به معنای بنایی، فلزی یا بتنی، روش تخریب که می تواند دستی، مکانیکی و انفجاری باشد، وسعت پروژه، محل و موقعیت آن، تجهیزات و ماشین آلات مورد استفاده، تعداد نیروهای کار، دستمزد نیرو ها و غیره از جمله عوامل تعیین قیمت تخریب ساختمان است. از آن جایی که استحکام سازه بتنی از سازه بنایی بیشتر است، قیمت تخریب ساختمان بتنی نیز طبیعتا بیشتر می شود. به طور کلی در ساختمان های کوچک، غالبا هزینه تخریب ساختمان فرسوده به شیوه ی دستی کمتر از دو روش دیگر است.
مراحل تخریب ساختمان:
- اول، قطع برق ساختمان.
- دوم، درخواست قطع انشعابات گاز.
- سوم، قطع آب ساختمان.
- چهارم، باز نمودن و جدا کردن شیرآلات و تجهیزات برقی و مکانیکی.
- پنجم، ایجاد حریم ایمن مطابق با اصول تخریب ساختمان ذکر شده در مقررات و آیین نامه ها.
- ششم، جداسازی شیشه های درب و پنجره.
- هفتم، برچیدن بازشوها.
- هشتم، جداسازی پنجره ها و چارچوب های درب و پنجره.
- نهم، جداسازی عایق ها.
دیگر مراحل و شیوه ی تخریب ساختمان با توجه به نوع سازه مشخص می شود.
تخریب دستی ساختمان:
تخریب دستی که اغلب در ساختمان های کوچک و مکان های تنگ به کار می رود، به معنای تخریب سازه به وسیله ی نیروهای انسانی و به کمک ابزارهایی مانند پتک، کلنگ، قلم، چکش و غیره می باشد. شیوه ی تخریب ساختمان به روش دستی به صورت بالا به پایین می باشد. به صورتی که تخریب از بالاترین نقطه سازه یعنی سقف آغاز شده و تا سطح زمین ادامه پیدا می کند.
مراحل تخریب ساختمان فرسوده به روش دستی:
- اول، آماده سازی سایت.
- دوم، برداشتن اجزای غیر ساختاری.
- سوم، تخریب دیوارهای پیرامونی و بالکن ها.
- چهارم، دیوارهای داخلی.
- پنجم، سقف.
آماده سازی سایت به معنای قطع انشعابات مانند آب، برق، گاز و جمع آوری الحاقاتی مثل کابل ها، شلنگ گاز و غیره می باشد. پس از این مرحله اجزای غیره ساختاری سازه همچون درب، شیشه، پنجره، سقف کاذب و غیره از محل پروژه جمع آوری می شود؛ مانند عناصر مکانیکی مثل آسانسور، تهویه و غیره نیز باید در این مرحله حذف شوند. در قدم بعد، باید به حذف عناصر پیش آمده ساختمان همانند بالکن ها و دیوارهای اطراف ساختمان پرداخت. پس از دیوارهای پیرامونی به سراغ تخریب دال های کف ساختمان رفته که از دهانه میانی تا تیرهای تکیه گاهی است. در آخر نیز ستون های ساختمان حذف خواهند شد.
هزینه تخریب ساختمان به شیوه ی دستی کمتر از روش مکانیکی بوده و چندان به تجهیزات و ماشین آلات پیشرفته نیازمند نمی باشد. اما در عین حال باعث کم شدن سرعت اجرای عملیات نسبت به روش مکانیکی و یا انفجاری می شود.
تخریب مکانیکی ساختمان:
در تخریب مکانیکی ساختمان به جهت اجرای عملیات تخریب از ابزار و ماشین های عظیمی مانند لودر، بیل مکانیکی، قیچی هیدرولیک و پیکور استفاده می شود. در این شیوه تکنیک هایی مانند روش بالا به پایین، گوی تخریب، برش اره ای، روش دریل کردن، استفاده از لودر، روش برش و بلند کردن، استفاده از ماشین آلات و تجهیزات روبوتیک و غیره به کار گرفته می شود. برخی از این تکنیک های به کار رفته به شرح زیر است:
تخریب ساختمان به شیوه ی گوی تخریب:
تخریب مکانیکی به کمک گوی از قدیمی ترین مدل شیوه های تخریب ساختمان بتنی است. در این شیوه به کمک یک گوی فلزی سنگین متصل به جرثقیل از خارج ساختمان به شکل آونگی و یا قائم به ساختمان ضربه زده خواهد شد. استفاده از این شیوه نیازمند فضای زیادی بوده و علاوه بر این سبب ایجاد آلودگی صوتی و انتشار گرد و غبار در فضا خواهد شد.
تخریب ساختمان به شیوه بالا به پایین:
در این شیوه نیز مثل تخریب دستی به روش بالا به پایین عملیات تخریب از بالاترین نقطه سازه آغاز گشته و تا پایین ترین نقطه ادامه پیدا می کند. در تخریب مکانیکی به شیوه بالا به پایین در آغاز ماشین آلات مورد نیاز به کمک ماشین آلات مخصوصی مانند جرثقیل به بالای سازه مورد نظر برده شده و عملیات شروع می شود. بعد از این گام، مراحل تخریب ساختمان شامل تخریب ایوان ها، بالکن ها، ایجاد رمپ موقت و تیرهای پیش آمده، اعضای سازه ای و در آخر تخریب ستون ها می باشد.
تخریب ساختمان با لودر:
این شیوه از رایج ترین و متداول ترین نوع در تخریب ساختمان بتنی است. غالبا استفاده از لودر در ساختمان های کوچک به تنهایی کافی می باشد. اما در ساختمان های بلند امکان دارد که به تجهیزات و شیوه های دیگری نیز نیاز باشد. استفاده از این مدل تنها زمانی مجاز می باشد که فاصله ساختمان مورد نظر با خانه های مجاور زیاد و یا در صورت نزدیکی اطمینان حاصل گردد که برای آنها خطری ایجاد نمی کند. باید توجه کرد که اگرچه تخریب ساختمان با لودر سبب کم شدن هزینه و افزایش سرعت عملیات می شود، اما در مقابل امکان استفاده مجدد از مصالحی مانند آجر وجود ندارد.
تخریب مکانیکی ساختمان به روش فرو ریختن پیش بینی شده:
شیوه ی فرو ریختن پیش بینی شده از دیگر روش های تخریب مکانیکی ساختمان است. در این مدل با حذف اصولی و یا تضعیف عناصر اصلی سازه ای اقدام به تخریب خواهد کرد. به صورتی که دستورالعمل های مربوطه برای تخریب اعضای سازه ای باید به نوعی باشد که ضمن پیشگیری از فرو ریختن زود هنگام، سبب فرو ریختن آوار حاصله از عملیات تخریب در محل های پیش بینی شده شود. در طول عملیات تخریب مکانیکی به شیوه ی فرو ریختن پیش بینی شده، حداقل فاصله ایمنی که برابر با ۱/۵ برابر عنصر سازه ای در حال تخریب می باشد، باید رعایت گردد. این شیوه باید در ساختمان های با ارتفاع کمتر از ۱۵ متر به کار می رود.
تخریب مکانیکی ساختمان با کشش طناب سیمی:
در تخریب مکانیکی به کمک طناب سیمی از کابل فولادی وصل شده به ماشین جا به جا کننده و یا دستگاه وینچ مکانیکی به جهت پایین کشیدن اعضای سازه ای به کار می رود. اصول تخریب ساختمان با کشش طناب سیمی به شرح زیر است:
در زمان عملیات کشش ماشین باید موازی با خط کش باشد و فاصله ایمنی به اندازه ی ۱/۵ برابر ارتفاع ساختمان، میان ماشین و ساختمان حفظ شود. طناب یا زنجیر به کار رفته در عملیات کشش باید دارای تنش کششی بیش تر از ۴ برابر نیروی تئوری مورد نیاز باشد و حداقل ۲ بار در روز از نظر سایش و آسیب احتمالاتی بررسی گشته و در صورت لزوم تعویض شوند. همچنین به جهت پیشگیری از بریدگی طناب در زمان تخریب ساختمان فرسوده، باید لبه های تیز بخشی که طناب به دور آن پیچیده شده است، به صورت کامل پوشیده گردد. استفاده از روش مکانیکی کشش طناب سیمی تنها در ساختمان های با ارتفاع حداکثر ۱۵ متر مجاز است.
به جهت اطمینان از سقوط کنترل شده بخش های تخریب شده ساختمان، می توان بخش پایینی دیوار را با دقت تضعیف کرد.
تخریب ساختمان با تجهیزات روبوتیک:
این شیوه از جمله مدرن ترین روش های تخریب ساختمان بوده که در آن از روبات هایی به جهت برش بتن استفاده می شود. از این تجهیزات در تخریب اجزای کوچکتر سازه مانند جان پناه ها، دیوارهای نازک، دیوارهای حائل، دیوارهای برشی و غیره استفاده می گردد. از مزایت های این شیوه امکان جداسازی سنگدانه ها از هم و بازگردانی آن به چرخه تولید بتن است.
تخریب ساختمان به روش انفجار:
این شیوه غالبا در سازه هایی مانند سیلو ها، ساختمان های مرتفع یا برج ها، پل ها و سوله های به کار رفته قرار می گیرد. به جهت تخریب ساختمان به شیوه ی انفجار در آغاز به جهت پیش بینی نوع انفجار به وسیله ی نرم افزارهایی اقدام به آنالیز سازه می کند. بعد از آن مواد منفجره که معمولا دینامیت است؛ در مکان های تعیین شده قرار گرفته و تخریب صورت می گیرد. در بعضی موارد حتی نیاز به مدلسازی سه بعدی سازه ها نیز وجود دارد.
اگر تخریب به سمت خاصی مد نظر است، باید در آغاز ستون های آن سمت تخریب شوند. اگر تخریب ساختمان بر روی قاعده خود و به شکل داخلی مد نظر باشد، غالبا در آغاز ستون های میانی و چند ثانیه بعد از آن ستون های کناری حذف گردند.
اگرچه تخریب ساختمان به شیوه ی انفجار دارای مزایایی مانند هزینه کم و سرعت عمل بالا است؛ اما دارای معایبی مانند ایجاد آلودگی صوتی فراوان، انتشار مقدار زیادی گرد و غبار، خطرات استفاده از مواد منفجره، امکان خرد شدگی و پرتاب اجزای سازه می باشند.