سقف تیرچه بلوک از نوع سقف بتنی می باشد. سازندگان در ساختمان سازی این نمونه سقف را ترجیح می دهند. نقش مهم و اساسی آن ها انتقال نیروهای افقی و جانبی به اعضای دیگر استفاده شده می باشد. سقف تیرچه بلوک درجا یکی از سقف های دال یک طرفه بوده که با استفاده از بلوک های توخالی و سبک از جنس بتن و سفال برای پرکردن سقف به کار برده می شود. کاربرد همین مصالح سبک سبب کاهش بار وارده به سقف خواهد شد. همان طور که خدمتتان گفتیم در این روش که متداول ترین شیوه اجرای سقف ساختمان شناخته شده که از تیرچه به عنوان تیر فرعی استفاده شده و بلوک ها نیز نقش باربری و سازه‌ای ندارند و فقط به منظور پرکردن بین تیرچه ها مورد استفاده قرار می گیرند.
آنچه در این مقاله می‌خوانید
سقف تیرچه بلوک درجا بیشتر برای ساختمان های بتنی مورد استفاده قرار می گیرد اما در دیگر اسکلت‌ها نیز به کار خواهند رفت. دال با پشت بند، مجموعه ای از تیرهای موازی و به شکل تی شکل می باشند جنس بلوک ها سیمانی، سفالی و پلی استایرن هستند که این نوع بلوک‌ها ماندگارند یا این که از نوع موقت مثل بلوک های فلزی، پلاستیکی یا چوبی باشند. به صورت کلی جنس بلوک استفاده شده باید با بتن پوششی ترکیب شیمیایی ندهد. در سقف تیرچه بلوک پوششی، تیرچه ها از یکدیگر فاصله دارند و در این فاصله بلوک جای می دهند. از این سقف در سازه‌های متفاوتی اعم از ساختار فلزی، ساختمان های آجری شکل و بتنی با شرایط مختلف به کار می روند.
نحوه ساخت سقف تیرچه بلوک
در ساخت سقف تیرچه بلوک درجا به صورت همزمان از دو شیوه کاربرد مصالح پیش ساخته و بتن ریزی به کار گرفته می شود.
در این روش قالب تحتانی به شکل کامل حذف می شود.
مصالح به کار رفته که شامل تیرچه های فولادی، تیرچه های بتنی، آرماتورهای کششی و برشی و پوشش بتن آرماتورهای اصلی می باشند در کارخانه به تولید می رسند.
در کارگاه های ساختمانی، ابتدا تیرچه ها را در فاصله‌های تعیین شده قرار می دهند سپس زیر تیرچه ها را شمع بندی نموده و بعد از آن بلوک ها را بین دو تیرچه مجاور می گذارند و در نهایت بعد از جای گذاری آرماتورهای حرارتی بتن ریزی را انجام خواهند داد.
ابزار ساخت سقف تیرچه بلوک
به منظور انجام و ساختن سقف تیرچه بلوک درجا به دستگاه هایی مانند انبر و قیچی میلگرد و پمپ بتن، ویبراتور نیاز احتیاج خواهد بود.
انواع تیرچه و بلوک
تیرچه و بلوک در سقف تیرچه بلوک درجا، انواع مختلفی دارند.
از انواع مختلف بلوک ها می توان به بلوک های سفالی، بلوک های بتنی و پلاستوفوم اشاره نمود.
تیرچه ها نیز نمونه های متفاوتی دارند که از جمله می توان به تیرچه های پیش کشیده، تیرچه های پس کشیده و تیرچه های پیش تنیده اشاره کرد.
بلوک
بلوک به قطعاتی می گویند که در بین تیرچه ها جای گرفته که ابعاد آن ها با توجه به ضخامت سقف و فواصل بین تیرچه ها تغییر می یابد.
از بلوک تحت عنوان قالب دائمی و همچنین قالب زیرین بتن پوششی درجا به کار برده می شود.
بلوک ها قطعاتی تو خالی و از پیش ساخته شده هستند که بین تیرچه ها قرار می گیرند و باتوجه به فاصله تیرچه ها از یکدیگر و ضخامت سقف اندازه های متغیری دارند.
از بلوک ها به منظور قالب بندی جانبی و تحت عنوان قالب زیرین بتن درجا به کار برده می شود و باید مقاومت لازم در مقابل ضربه های ناشی از عبور و مرور در زمان بتن ریزی را داشته باشند.
کلاف میانی
کلاف میانی در امتداد عمود بر تیرچه ها و به دلیل تقویت دیافراگم افقی ساختمان و توزیع یکنواخت بار روی سقف تیرچه بلوک درجا و در محل هایی که بار منفرد وجود داشته باشد، به اجرا در می آید.
آرماتور یا میلگرد های حرارتی
به منظور جلوگیری از تنش در بتن های پوششی سقف تیرچه بلوک درجا و همچنین به منظور رفع بعضی تغییرات ناشی از افت و تغییر دما، در بخش بالایی بتن سقف و بر روی بلوک ها، آرماتورهایی به شکل عمود بر یکدیگر اجرا شده که آرماتور افت و حرارت یا میلگرد حرارتی نام دارند.
میلگرد ها به شکل عمود بر هم می باشند که بر روی بتن و روی بلوک ها جای می گیرند که برای مقاومت در مقابل تنش های گوناگون در بتن درجا و تغییر حرارت روی بلوک ها تعبیه خواهند شد.
این میلگرد ها به شکل مربع می باشند که بر روی سقف جای می گیرند و از شکستگی بتن در مقابل افت حرارت جلوگیری خواهند کرد. این آرماتورها با توجه به کاربردشان دارای قطرهای مختلفی می باشند.
آرماتور منفی
پیش از انجام عملیات بتن ریزی به خاطر طرح تیرچه ها و فرض تکیه‌گاه ساده، باید آرماتورهای منفی در هر یک از تیرچه ها و در محل تکیه گاه ها افزوده می شود.
آرماتور برشی
اگر میلگرد عرضی تیرچه های به کار رفته، به اندازه کافی در تکیه گاه ادامه پیدا نکرده و باید از میلگردهای عرضی به منظور تقویت تیرچه استفاده شود که به آن ها آرماتور برشی می گویند.
بتن پوششی یا درجا
بتن پوششی یا درجا، بخشی از یک تیر مرکب است که در زمان ساخت سقف تیرچه بلوک درجا، بعد از قرار گرفتن تیرچه ها و بلوک ها به اجرا در می آید.
بعد از ایجاد مقاومت لازم، با استفاده از آرماتور های کششی تیرچه، بار وارد به سقف را تحمل خواهد کرد.
بتن درجا را پس از قرار دادن تیرچه و بلوک روی تیرچه و بلوک می ریزند که به شکل پودر یا مایع می باشند.
این بتن ها پس از کسب کردن مقاومت مورد نیاز، با آرماتور های کششی، بار یا نیروی وارد به سقف را تحمل می نمایند.
ضخامت بتن را بر طبق طول دهانه و بار وارد به سقف محاسبه می کنند.
مزایای سقف تیرچه بلوک
سقف تیرچه بلوک درجا، محافظ گرما و صدا می باشد و در مقابل نیروهایی که به آن وارد می گردد مقاوم است.
این نوع سقف کم وزن و سطح آن یکدست و یکپارچه می باشد.
سقف تیرچه بلوک درجا به منظور سبکی از نظر اقتصادی به صرفه می باشد.
مهم ترین مزایا و برتری های سقف تیرچه درجا نسبت به سقف های دیگر عبارتند از:
صرفه جویی در مصرف بتن در سقف تیرچه بلوک درجا به خاطر استفاده از بلوک های توخالی و حذف بتن ناحیه کششی بسیار زیاد می باشد.
در اجرای سقف تیرچه بلوک درجا به این خاطر که تولید تیرچه و بلوک در کارخانه انجام می شود از نیروی انسانی کمتری استفاده می گردد.
نصب آسان بدون نیاز به جرثقیل به دلیل وزن کم تیرچه ها.
سهولت و سرعت در اجرای سقف به خاطر پیش ساخته بودن تیرچه و بلوک.
قالب بندی در این مدل سقف ها به منظور ایجاد تکیه‌گاه موقت، محدود به شمع بندی و نصب چهارتراش در فواصل مشخص در زیر سقف خواهد شد.
در سقف تیرچه بلوک درجا، بتن ریزی به شکل یکپارچه صورت می گیرد و بتن کمتری نسبت به سقف های دیگر مورد نیاز است.
مقاومت بسیار خوب سقف در مقابل نیروهای افقی مانند باد و زلزله دارد.
عایق بسیار خوب صدا و حرارت می باشد.
سطح صاف و یکنواخت موجود در زیر سقف سبب کاهش ضخامت نازک کاری می گردد که در نتیجه سبب کاهش بار مرده سقف خواهد شد.
به خاطر مصرف کم فولاد بسیار مقرون به صرفه می باشد.
کاربرد بتن به منظور ساخت و ساز به ویژه در اجرای سقف ساختمان علی رغم داشتن مقاومت زیاد در مقابل فشار، تحمل چندانی در مقابل نیروی های کششی نداشته.
همین موضوع سبب شده است که تا از بتن به تنهایی به منظور استحکام در یک سازه به کار نرود.
کابرد تیرچه بلوک در کنار بتن ریزی توانسته بوده و این مشکل را به خوبی برطرف ساخته و امروزه به عنوان متداول ترین روش اجرای سقف شناخته شود.
معایب سقف تیرچه بلوک
- طولانی بودن زمان اجرا نسبت به سقف های کامپوزیت و کرومیت
- نیاز به نیروی متخصص دارد.
- عدم کاربری در دهانه های بزرگ
- کاربرد سقف تیرچه بلوک در انواع ساختمان ها
سقف تیرچه بلوک در ساختمان اسکلت فلزی
در این نوع ساختمان ها بهتر است از تیرهایی به شکل لانه زنبور استفاده شود؛ چرا که بتن از منافذ تیرهای لانه زنبوری شکل می گذرد و به هم وصل می شوند و همچنین آرماتورهای منفی و حرارتی را به شکل مستقیم و بدون این که انحنا یا خمیدگی ایجاد شود، از این منافذ عبور داد.
در این کار برای جایگاه تیرچه ها، مقداری از آهن های تیرچه را برهنه می نمایند و روی بال تیرآهن قرار خواهند داد.
به منظور عملکرد درست سقف تیرچه بلوک در ساختمان اسکلت فلزی، میلگرد های کششی در زیر تیرچه را به پل های فلزی جوش می دهند و اگر بخواهند از بلوک های پلی استایرن به کار روند؛ نوع نسوز یا کندسوز آن را استفاده می کنند.
زمان بتن ریزی به ضخامت بتن توجه می نمایند که ضخامت آن کمتر از 5 سانتی متر بر روی بلوک نباشد.
در دو سمت تیرچه ها از میلگرد های اتصال و ممان منفی به کار برده می شود.
کمترین مقدار عرض کلاف های عرضی و کف بتنی تیرچه ها 10 سانتیمتر بوده و به منظور جلوگیری از بالا رفتن وزن سقف که با قرار گرفتن بتن به داخل سقف این اتفاق رخ می دهد، از بلوک هایی که ته آن ها بسته هست؛ استفاده خواهد شد.
سقف تیرچه بلوک درجا در ساختمان آجری
در این ساختمان ها به منظور این که بتوانند تیرچه بلوک قرار دهند در آغاز شناژی بر روی دیوار به وجود می آورند که طول آن 35 تا 40 سانتی متر می باشد و از تعدادی میلگرد یا آرماتور استفاده خواهند کرد.
سقف تیرچه بلوک درجا در ساختمان بتنی
در این نمونه ساختمان امکان دارد ارتفاع سقف از ارتفاع پلی که به آن متصل شود کمتر باشد. در نتیجه، این اختلاف ارتفاع را با پرکردن بتن با زاویه 45 درجه از بین رفته و سپس از بتن سبک استفاده خواهند کرد.
شرایط آب و هوایی به منظور اجرای سقف تیرچه بلوک
به منظور اجرا و انجام سقف تیرچه بلوک در هر دمایی می توان کار را ادامه داد. اما زمانی که بخواهند وارد مرحله بتن ریزی شوند، چون بتن تحت شرایط نامساعد جوی تغییر پیدا می کند، باید شرایط جوی و دمایی را در نظر گرفت.
دما باید بین 5 تا 35 درجه سانتیگراد باشد.
بتن ریزی نباید روی سطح یخ زده یا برف دار یا در هنگام بارش باران انجام گردد؛ چرا که مقاومت بتن در دماهای پایین بسیار کمتر بوده و این بتن که در مقابل یخ زدگی محافظت نشده باشد؛ آسیب پذیرتر می شود. البته در صورت ضرورت انجام بتن ریزی در شرایط نامساعد باید تمهیدات خاص این شرایط را بر اساس با آیین نامه ها و دستورالعمل های موجود انجام داد.
خیز منفی در سقف تیرچه بلوک
در زمان اجرای این سقف بايد خيز مناسبی به سمت بالا به تيرچه ها داد تا بعد از اجرا و يكپارچه شدن سقف و وارد شدن بارهای وارده، اين خيز منفی حذف گردد. مقدار خيز در كارگاه بر اساس تجربه کسب می شود و به طور معمول به ازای هر متر طول دهانه، ۲ ميلی متر خيز منفی در نظر گرفته خواهد شد.
دلایل خیز منفی
پس از ریختن بتن روی سقف، تحت وزن ناشی از بتن و به تبع آن تغییر شکل شمع زیر سقف و همچنین نشست تکیه گاه شمع ها و همچنین خزش و جمع شدگی بتن، تراز سقف پایین تر از تراز موجود نقشه خواهد شد. به همین دلیل با خیز منفی آن را جبران خواهند کرد.
انواع تیرچه ها
تیرچه عضوی پیش ساخته به شکل ترکیبی از بتن و فولاد بوده که در حالت کلی دو نوع پیش ساخته و خرپایی دارد. تیرچه پیش ساخته به چهار بخش اصلی تقسیم می شود؛
- اول، میلگرد کششی
- دوم، میلگرد بالایی
- سوم، میلگرد عرضی
- چهارم، بتن پاشنه
میلگرد کششی
حداقل عرض میلگرد های کششی به وسیله مهندس محاسب مشخص می شود. حداقل تعداد میلگرد های کششی نیز دو عدد بوده که باید در سراسر طول تیرچه به اجرا درآیند. با این وجود اگر به بیش از دو میلگرد احتیاج باشد لازم نیست طول آن ها به اندازه طول تیرچه باشد و میزان طول شان با محاسبات لنگر خمشی مشخص خواهد شد. به طور معمول از میلگرد های عاجدار به جای میله های ساده تحت عنوان عضو کششی تیرچه های پیش ساخته استفاده خواهد شد. علت این موضوع، صرفه جویی اقتصادی و ایجاد اتصال بهتر میلگرد و بتن می باشد.
میلگرد عرضی
تیرچه پیش ساخته دو بار تحت بارگذاری قرار گرفته که یکی در زمان حمل و نقل از کارگاه تا محل مورد نظر و یکی در زمان نصب و برداشتن شمع ها. میلگردهای عرضی، به خاطر بالا بردن مقاومت تیرچه، در زمان جا به جایی در تیرچه پیش ساخته تعبیه خواهد شد.
میلگرد بالایی
این نوع میلگرد قطری بین 6 تا 12 میلی متر داشته و کاربرد آن تحمل نیروهای فشاری وارده بر تیرچه می باشد. در بعضی از موارد می توان تسمه یا ورق به جای میلگرد بالایی به کار برد.
بتن پاشنه
بتن پاشنه پوشش بتن روی میلگرد بوده که ضخامتی در حدود 4 الی 5 سانتی متر داشته و عرض آن حدودا 10 سانتی متر می باشد. بعد از قرار گرفتن خرپا در قالب سفالی نوبت به بتن ریزی پاشنه می رسد. این مرحله نقش بسیار مهمی در اجرای سقف بازی می کند. انواع رایج تیرچه که به وفور در بازار ساخت و ساز عرضه و مورد استفاده قرار می گیرند، تیرچه فندوله و تیرچه کرومیت نام دارند.
تیرچه فندوله یا تیرچه کفشک دار چیست؟
در این نوع تیرچه پیش ساخته، از قالب دائمی (سفالی) به منظور بتن ریزی پاشنه به کار برده می شود. تیرچه کفشک دار شامل میلگرد های زیگزاگی شکل و میلگرد های طولی می باشند. میلگرد های زیگزاگی به منظور تحمل نیروی برشی و میلگرد های طولی به منظوز تحمل نیروی کششی مورد استفاده قرار می گیرند و بر روی میلگرد های طولی بتنی با عرض حداقل 10 سانتی متر ریخته شده که به آن بتن پاشنه گفته می شود. بتن پاشنه برای پوشش میلگرد ها و بالا بردن مقاومت تیرچه در مقابل آتش سوزی مورد استفاده قرار می گیرد.
تیرچه کرومیت
تیرچه کرومیت از یک تیرچه فلزی که بر روی آن میلگردی به خاطر تقویت تحمل نیروی کششی قرار گرفته تشکیل می شود. ساختار آن تا اندازه ای شبیه به تیرچه فندوله می باشد. به این معنا که بر روی بال پایینی، میلگرد های زیگزاگی یا خرپایی به خاطر تقویت تحمل نیروی برشی، قرار داشته و در نهایت بر روی این میلگرد های زیگزاگی یک نبشی قرار خواهد گرفت.
انوع بلوک ها
بلوک ها شامل انواع مختلفی هستند از جمله سفالی، بتنی و یونولیتی می باشند. در حالت کلی این بلوک ها از هر ماده ای که ساخته شده باشند، نباید با بتن واکنش شیمیایی به وجود آورند. در کل استفاده از فوم به دو نوع دیگر ترجیح داده می شود. علت این اقبال عمومی، وزن سبک فوم و سرعت اجرای بالای آن می باشد.
مشخصات فنی تیرچه ها چیست؟
در حال حاضر 3 مدل تیرچه در ایران کاربرد بسیار زیادی دارند:
- اول، تیرچه بتنی
- دوم، تیرچه فلزی خود ایستا یا کرمیت
- سوم، تیرچه فلزی غیر خود ایستا یا تام
تیرچه بتنی از رایج ترین مدل تیرچه در ایران محسوب می شود. این نوع تیرچه تشکیل شده از پاشنه بتن مسلح و خرپا بوده که بیشتر از میلگرد تولید می شود. اگر در زمان ریختن بتن پاشنه از قالب سفالی که به فندوله معروف است استفاده شود، به آن تیرچه کفشک دار می گویند. تیرچه بتن تنیده نیز در برخی ساختمان ها کاربرد دارد.
میلگرد به کار گرفته شده در این نوع تیرچه ها با حد روانی بالا بوده و در ساختن این نوع تیرچه ها پیش از انجام بتن ریزی میلگرد های استفاده شده در تیرچه را تحت کشش قرار می دهند. آن گاه بتن ریزی بتن را انجام می دهند و بعد از سخت شدن بتن، میلگرد ها را آزاد خواهند کرد. بدین ترتیب بتن تیرچه پیش از بارگذاری تحت فشار قرار خواهد گرفت.
به طور معمول از یک ناودانی به عنوان قالب بتن پاشنه آن استفاده خواهد شد و بعد از گیرش بتن تیرچه از قالب خارج می گردد.
اجزاء تشکیل دهنده خرپای تیرچه
در ادامه با اجزای تشکیل دهنده خرپای تیرچه آشنا خواهیم شد که عبارتند از :
- اول، میلگرد بالا
- دوم، میلگرد مارپیچ یا عرضی
- سوم، میلگرد های کششی پاشنه
میلگرد های بالا، عضو بالای خرپا بوده و قطر آن نباید کمتر از 6 میلیمتر، و بیشتر از 12 میلیمتر باشد. توصیه ما به شما این است که از میلگرد 10 یا 12 آجدار استفاده کنید. ارتفاع خرپای تیرچه باید به اندازه ای باشد که میلگرد بالا، قدری بالاتر از سطح بلوک ها قرار بگیرد و در بتن پوشش نیز جای بگیرد. میلگرد عرضی عضو مورب خرپا را به وجود می آورد و نیروهای برش سقف را تحمل خواهد کرد. زاویه میلگرد های عرضی با میلگرد های کششی پایین، بین 30 تا 45 درجه است.
قطر آن نیز بین 5 تا 10 میلیم تری بوده و حداکثر فاصله میلگرد های عرضی از هم 20 سانتی متر است. میلگرد های کششی پایین نیز ممان های مثبت وسط دهانه را تحمل خواهند کرد. حداقل تعداد میلگردهای پایین که سرتاسر طول تیرچه را طی می کند 2 عدد خواهد بود. قطر آن ها باید بین 8 تا 16 میلی متر باشد.
اگر ضخامت بین پاشنه تیرچه 5/5 سانتیمتر یا بیشتر شود، می توان از میلگردهای نمره 18 و 20 نیز در پروژه استفاده نمود.
همچنین در صورتی که در محاسبات صورت گرفته بر اساس بارهای وارد شده و طول تیرچه نیاز به فولاد بیشتری در پاشنه باشد، می توان نسبت به افزایش تعداد میلگردهای پاشنه اقدام کرد. حداقل فاصله میلگردهای کششی از هم باید 5 میلی متر بیشتر از قطر بزرگ ترین دانه بتن مصرفی باشد. به منظور این که چسبندگی بهتری میان بتن و فولاد به وجود آورد، باید همه ی میلگردها به صورت آجدار مورد استفاده قرار گیرند.
به منظور تامین تکیه گاه بلوک، بتن پاشنه باید صاف ریخته شود و حداقل پهنای بتن پاشنه 10 سانتی متر و حداکثر 16 سانتی متر است. ضخامت بتن پاشنه 5/4 تا 5/5 سانتی متر بوده و باید به حدی باشد که تمامی میلگرد های کششی در بتن آن غوطه ور شوند. بتن پاشنه باید ریزدانه بوده و عیار آن 400 الی 500 کیلو گرم سیمان در متر مکعب بتن است.
مشخصات فنی بلوک ها
به منظور پر کردن فضای خالی میان تیرچه ها از بلوک های تو خالی استفاده می گردد که جنس آن ها از سفال یا بتن و یا پلی استایرن است. بلوک ها علاوه بر پرکنندگی فضای خالی در حکم قالب بتن پوشش نیز به کار می روند. بلوک ها در سقف های اجرا شده با تیرچه بلوک تحمل نیرو ندارند و تنها دارای خاصیت پرکنندگی هستند. بخش زیرین بلوک، جهت تامین سطحی مسطح به منظور انجام نازک کاری به کار برد. بلوک ها در محاسبه مقاومت سقف محسوب نمی شوند و اساساً به منزله قالب هایی هستند، که باید نیروهای اجرایی قبل از بتن ریزی سقف را تحمل کنند. مواد تشکیل دهنده بلوک نباید روی بتن درجا اثر شیمیایی داشته باشند. ارتفاع و طول بلوک، تابع ضخامت کل سقف و فاصله تیرچه ها از هم می باشند اما ارتفاع بلوک ها به طور معمول بین 20 تا 25 سانتی متر است.
وزن بلوک باید در حدی باشد که به آسانی روی سقف جابجا شود. بلوک های سفالی باید عاری از ترک و دانه های آهکی باشند و رنگ آن ها یکنواخت است و به طور یکسان پخته شده باشند. سطوح بلوک سفالی باید صاف و عاری از انحناء و خمیدگی و دارای لبه های تیز و مستقیم بوده و بافت ریز و متراکم داشته باشد.
سطح خارجی بلوک به منظور ایجاد چسبندگی لازم به بتن بالایی و همچنین به نازک کاری زیر سقف شیاردار است. بلوک های پلی استایرن نیز باید دانسیته لازم به منظور مقاومت در مقابل بارهای وارده تا پیش از بتن‌ریزی و همچنین وزن بتن تازه را داشته باشند. پلی استایرن مورد مصرف باید از نوع ضد حریق باشد. درصد استفاده از بلوک‌های سیمانی با توجه به وزن بالای آن ها بسیار کم است. وزن بلوک های سفالی در حدود 7 تا 10 کیلوگرم وزن بلوک های بتنی 15 تا 20 کیلوگرم است.
خاصیت مکندگی بلوک نباید بیشتر از 20% و کمتر از 13% باشد. اگر قدرت جذب آب آن ها از 20% بیشتر باشد، بلوک تمامی رطوبت گچ و خاک را مکیده و سبب پوک شدن آن می گردد و اگر از 13% کمتر باشد در این صورت چسبندگی ملات گچ و خاک به آن کم می شود و امکان دارد طبله کند.
زمان قالب برداری سقف تیرچه بلوک
مدت زمان اجرا بسته به عوامل زیادی از جمله نوع سازه اسکلت (بنایی، بتنی و فلزی.)
نوع سیستم باربر جانبی (بادبند یا دیوار برشی یا قاب خمشی و …) و شرایط جوی و محل اجرای پروژه و نوع جزئیات اجرایی خواسته شده و … دارد. اما در حالت نرمال با استفاده از جرثقیل به منظور قرار دادن تیرچه ها بر روی سقف می توان یک سقف 100 متر مربعی را در یک روز آماده بتن ریزی کرد. البته این زمان بدون در نظر گرفتن زمان لازم برای انجام شدن اسکلت شامل کش ها و پل های بتنی یا فلزی سیستم باربر جانبی است. به منظور اجرای سقف اسکلت فلزی حداقل یک اکیپ سه نفره مورد نیاز بوده و در صورت نیاز به سرعت بیشتر می توان تعداد نفرات را بالا برد.
دستگاه های مورد نیاز برای اجرا
برای اجرای سقف تیرچه بلوک به ابزارهایی نیاز می باشد؛ مثل:
- اول، فرز
- دوم، قیچی آرماتوربری
- سوم، انبر آرماتوربندی
- چهارم، جرثقیل (در صورت لزوم)
- پنجم، چکش قالب‌های دستگاه‌های بتن‌ریزی (پمپ بتن و ویبراتور)
شرایط نگهداری بعد از اجرا
بعد از عملیات بتن ریزی عملیات عمل آوری بتن باید اجرا شود. در سقف تیرچه بلوک، بتن پوششی را باید حداقل تا کسب حدود 70 درصد از مقاومت 28 روزه‌اش تحت مراقبت قرار داد. در دمای متوسط 20 درجه سانتی گراد رسیدن به این مقاومت، معادل 7 روز زمان خواهد برد.
توصیه ما به شما این است که در دمای متوسط روزانه 20 درجه سانتیگراد آب پاشی بتن در 3 شبانه روز اول دست کم 3 بار در روز و یک بار در شب انجام گیرد و در 4 روز دیگر دست کم 3 بار در روز آب پاشی شود. در دمای بالاتر و هوای خشک تر فواصل آب پاشی کوتاه‌تر می گردد. ظهور غیرعادی ترک در سطح بتن نمایانگر مراقبت ناکافی از بتن می باشد. همچنین به وسیله گونی یا کاه و نظایر آن ها بتن را از تابش مستقیم آفتاب و وزش باد باید محافظت کرد و روی آن ها را مدام آب پاشی کرد. در مناطق سرد سیر و در مناطق یخبندان نیز باید همه ی نکات بتن ریزی در هوای سرد را به منظور جلوگیری از یخ زدن بتن رعایت کرد. در ساختمان های اسکلت فلزی بعد از اجرای کامل اسکلت سازه و تکمیل جوشکاری های آن انجام می گیرد. در ساختمان های بتنی بعد از اجرای ستون ها و همزمان با اجرای تیرهای سقف اجرا می گردد. عموماً پله ها را نیز همزمان با سقف ها قالب بندی و بتن ریزی خواهند کرد.
کنترل کیفی و فاکتورهای تعیین کننده
اجرای درست – اجرای سقف تیرچه بلوک در اسکلت فلزی
- اول، برای اجرای سقف از اکیپ های دوره دیده که نمونه کار آن ها پیش تر مشاهده شده استفاده شود.
- دوم، از جوش دادن میلگرد های کششی پایین تیرچه به داخل پل های فلزی جدا پرهیز شود.
- سوم، دو صورت استفاده از بلوک های پلی استایرن از نوع کندسوز آن به کار رود.
- چهارم، فاصله میلگرد های حرارتی روی سقف از هم بر طبق نقشه های اجرایی دقیقاً رعایت شود.
- پنجم، ضخامت بتن روی سقف در زمان بتن ریز کنترل شود تا از مقدار خواسته شده در نقشه های اجرایی (حداقل 5 سانتیمتر روی بلوک) کمتر نشود.
- ششم، عملیات عمل آوری بتن بعد از بتن ریز بر طبق مطالب گفته شده در بخش نگهداری بعد از اجرا رعایت گردد.
- هفتم، در دو سر تمام تیرچه ها میلگردهای ممان منفی و میلگرد های اتصال اجرا شده باشد.
- هشتم، در دهانه های بزرگتر از 4 متر تیرهای کلاف عرضی بر طبق مطالب گفته شده در بخش نحوه اجرای کلی اجرا گردد.
- نهم، حداقل عرض تیرهای کلاف عرضی 10 سانتی متر است.
- دهم، حداقل عرض پاشنه بتنی تیرچه‌ها 10 سانتی متر و ضخامت آن 5 سانتی متر است.
- یازدهم، در بخش هایی که بلوک‌ها به کلاف های عرضی یاتیر های اصلی می رسند به منظور جلوگیری از ورود بتنبه داخل بلوکه ها و سنگین شدن سقف، از بلوکه های ته بسته استفاده گردد.
- دوازدهم، عملیات شمع گذاری زیر تیرچه ها و ایجاد خیز منفی در آن ها با دقت اجرا شود.
- سیزدهم، فاصله بین چهار تراش های زیر سقف از هم ۱/۲۰ سانتی متر است.
- چهاردهم، در زمان بتن ریزی بتن داخل تیرچه‌ها و کلاف‌های عرضی ویبره زده شود.
اجزای تشکیل دهنده سقف تیرچه بلوک
- تیرچه
- بلوک
- میلگرد ممان منفی
- میلگرد حرارتی
- کلاف عرضی
- قلاب اتصال
- بتن
تیرچه
متداول ترین نوع تیرچه در ایران تیرچه های بتنی هستند که با قالب سفالی و یا بدون قالب سفالی تولید و در بازار عرضه می شوند. تیرچه‌های معمولی با خرپا مسلح هستند، خرپا خود از سه قسمت تشکیل می‌شود.
اول، میلگرد کف خرپا که تعداد و قطر آن بر اساس محاسبه به دست می آید. باید از نظر طول و تعداد و نوع میلگرد (ساده یا آجدار) کاملا مطابق نقشه باشد، تمامی ممان های مثبت تیرچه به وسیله همین میلگردها تحمل می شود.
دوم، میلگرد فوقانی خرپا که از میلگرد ۸ یا ۱۰ و یا ۱۲ آجدارند و داخل بتن سقف و میلگردهای حرارتی قرار خواهند گرفت.
سوم، میلگرد مارپیچ یا میلگرد مهاری خرپا بوده که میلگرد کف را به میلگرد فوقانی وصل می کند.
تیرچه بتنی پیش‌تنیده: میلگردهای تحتانی این نوع تیرچه ها را پیش از بتن‌ریزی با روش خاص و وسائل مخصوص کشیده آن گاه بتن ریزی می کنند و تا سخت شدن کامل بتن آن را در حال کشش نگه خواهند داشت. به این نوع تیرچه ها اصطلاحا تیرچه بتنی پیش تنیده گفته می شود.
بلوک
بلوک های به کار رفته در سقف‌های تیرچه بلوک معمولا بتنی یا سفالی بوده و هیچ گونه باری را تحمل نمی کنند و تنها به عنوان قالب مورد استفاده قرار گیرد. بلوک های سفالی از نظر وزن سبک تر بوده و بار کمتری را به ساختمان وارد می کند. عرض بلوک‌ها معمولا ۴۰ سانتیمتر است گاهی نیز آن ها را تا ۶۰ سانتی متر هم می‌سازند و ارتفاع آن تابع ضخامت سقف و بار سقف بوده و بین ۲۰ تا ۲۵ سانتی متر می باشد. بلوک باید به صورتی طرح شود که به آسانی قابل حمل و نقل بوده و روی تیرچه قرار گیرد.
بلوک ها لبه‌ای دارند که به وسیله آن بر روی تیرچه قرار می گیرند. اگر از تیرچه با قالب سفالی استفاده می شود بهتر است از بلوک سفالی نیز استفاده شود؛ چرا که به خاطر هم رنگ بودن مصالح بعد از سفید کاری روی سقف ایجاد سایه نمی کند.
میلگردهای ممان منفی
با فرض این که تکیه گاه تیرچه‌ها گیردار فرض می شود در محل تکیه‌گاه ممانی به وجود می آورد که باید به وسیله میلگردی تحمل شود از این نظر اگر دو عدد تیرچه به یک تیر ختم شود میلگرد فوقانی شان را به وسیله قطعه میلگردی به طول ۲ تا ۲,۵ متر به هم وصل می کنند.
قطر این میلگرد به وسیله محاسبه مشخص می شود و به طور معمول از میلگردی به قطر ۸ یا ۱۰ یا ۱۲ استفاده می شود. در آخرین دهانه که تیرچه به یک تیر ختم می شود نیز میلگردی به شکل گونیا خم کرده و بخش کوتاه گونیا را داخل آهن‌های تیر یا میلگردهای تیر بتنی قرار داده و بخش بلند را روی میلگرد فوقانی تیرچه گذاشته و چند جای آن را با سیم آرماتوربندی می‌بندند به این قطعات، میلگرد ممان منفی گفته می شود.
میلگرد حرارتی
پس از اتمام سقف و گذاشتن تمامی آهن ها و پیش از بتن ریزی یک سری میلگرد در جهت عمود بر میلگردهای بالای تیرچه به فاصله تقریبی ۲۵ الی ۴۰ سانتی متر از هم قرار می دهند.
قطر این میلگرد ها به وسیله محاسبه مشخص می شود و به طور معمول میلگردی با قطر ۶ یا ۸ یا ۱۰ میلی متر است به این آهن ها میلگرد حرارتی گفته می شوند این میلگردها باید به تمامی آهن های تیرچه با سیم آرماتوربندی بسته شوند.
کلاف عرضی
از دهانه ۴,۲ متر به بالا در وسط دهانه بین بلوک ها (عمود بر جهت تیرچه) فاصله‌ای در حدود حداقل ده سانتیمتر قرار می دهند و زیر این فاصله را تخته ای قرار داده و داخل این فاصله حداقل ۲ عدد میلگرد به قطر ۱۰ میلی متر یکی بالا و یکی پایین قرار می دهند.
میلگرد بالا را به میلگردهای بالایی تیرچه می بندند و میلگرد پایین را هم به آهن های مارپیچ تیرچه وصل می کنند. این فضا پس از آن که به وسیله بتن پر شد مثل تیری عمود بر تیرچه‌ها قرار گرفته و در مقابل ممان های وسط تیرچه مقاومت خواهد کرد و برای دهانه‌های بیش از ۶ متر دو عدد کلاف عرضی با فاصله های مساوی در نظر می گیریم.
برای اطمینان بیشتر بهتر است کلاف عرضی را از دهانه ۲,۵ متر به بالا به وجود آوریم.
قلاب اتصال
در ساختمان هایی با اسکلت آن فلزی، میلگردهای تیرچه روی نیمی از بال پل قرار می گیرند که پهنای آن در حدود ۲ تا ۳ سانتی متراست. در شرایط عادی این تکیه گاه کافی است اما اگر سقف در اثر نیروی زلزله جا به جا شود تیرچه از تکیه گاه خود خارج شده و سقف فرو می ریزد. به منظور جلوگیری از عیب میلگرد هایی را که قطر آن به وسیله محاسبه مشخص می شود و معمولا میلگردهایی به قطر ۱۲ یا ۱۴ میلی متر است خم می نمایند و به وسیله آن تیرچه و آهن پل را به هم وصل می کنند.
بتن‌ریزی
بعد از چیدن تیرچه و بلوک و بستن آرماتورهای تیرها و بستن میلگردهای ممان منفی و میلگردهای حرارتی و گذاشت قلاب های اتصال اقدام به بتن ریزی می کنیم. پیش از بتن ریزی باید یک بار دیگر تمامی آرماتورهای سقف کنترل شده و به ویژه فاصله آن ها از هم و اتصال آن ها به هم بازدید شود و در صورت بی‌عیب بودن کار اقدام به بتن ریزی می کنیم.
بهتر است بتن‌ریزی به صورتی انجام گیرد که تمامی بتن سقف در یک روز ریخته شود اما اگر به عللی اینکار ممکن نشد باید محل قطع بتن با نظر مهندس محاسب باشد.
محل قطع بتن بهتر است روی بلوک ها باشد نه روی تیرها و شاه تیرها. در موقع بتن ریزی تیرهای اصلی و فرعی باید حتما از ویبراتور استفاده گردد باید توجه شود که فاصله بین بلوک ها که تیرچه قرار دارد از بتن کاملا پر شود.
کلفتی بتن روی سقف باید یکنواخت بوده و باید در ضمن بتن ریزی و پیش از آنکه بتن کاملا سخت شود روی آن به وسیله ماله کشی تخت شود. حداقل ضخامت بتن روی بلوک ۵ سانتی متر می باشد. به منظور سهولت کار در زمان ماله کشی این ضخامت را به وسیله یک قطعه آجر که به طور معمول کلفتی آن ۵ سانتی متر بوده کنترل می کنند.
حمل و نقل و انبار کردن
حمل و نقل و انبار کردن تیرچه باید با دقت صورت گیرد؛ چرا که در اثر کوچک ترین بی‌احتیاطی در موقع حمل و نقل و یا انبار کردن آن ها امکان دارد تیرچه شکسته و یا ترک بخورد. در زمان نصب نیز ترک های بوجود آمده مشاهده نشده و در دراز مدت موجب خسارت جبران ناپذیر شود. در زمان حمل و نقل بهتر است از میلگردهای فوقانی به عنوان دستگیره استفاده شود و بهتر است که به وسیله دو نفر کارگر دو سر تیرچه گرفته شود. در زمان انبار کردن تیرچه‌ها باید زیر آنرا کاملا مسطح کرده و آن ها را در کنار یکدیگر قرار دهیم. آن گاه روی تیرچه های ردیف اول را حداکثر به فاصله یک متر به یک متر چوب چهار تراش قرار داده و تیرچه ردیف بعد را روی آن بگذاریم. باید توجه کنیم که تمامی چهار تراش های هر ردیف یک ضخامت دارد و فاصله تخته‌های کنار تا لبه تیرچه بیش از ۲۰ تا ۵۰ سانتی متر نباشد. بدین شیوه می توان حداکثر تا ۶ ردیف تیرچه را روی هم انبار کرد.
کلاف میانی
کلاف میانی بتنی که برای آن عمود بر جهت تیرچه ها می باشد. به منظور ممانعت از پیچش تیرهای T و با هدف توزیع هماهنگ بار روی سقف تیرچه بلوک و نیز در مکان هایی که بار منفرد وجود دارد، در سقف مورد استفاده قرار می گیرد. کمترین عرض کلاف میانی برابر با عرض بتن پاشنه‌ی تیرچه بوده و ارتفاع آن با ارتفاع سقف برابر است. کلاف میانی زمانی که در سقف استفاده می‌شود که بار زنده‌ی سقف کمتر از ۳۵۰ کیلوگرم و طول دهانه نیز بیش از ۴ متر است. لازم به ذکر است که برای کمتر از این مقادیر نیازی کلاف میانی نمی باشد؛ اما برای مقادیری بیش از این میزان باید دو کلاف میانی به کار برده شود. میلگردهای کلاف میانی بیشتر در بالا و پایین کار می گردند و حداقل قطر میلگرد درباره‌ی میلگرد آجدار ۶ میلی متر و در مورد میلگرد ساده ۸ میلیم تر است.
نصب تکیه گاه موقت یا شمع بندی
به خاطر این که تیرچه ها قادر به تحمل بار نمی باشند، در زیر آن ها چارتراش یا کش هایی به ابعاد حداقل ۱۰×۵ سانتی متر به فواصل حدود یک متر روی شمع های چوبی یا جک های سقفی می گذاریم. شمع ها از هم حدود یک متر فاصله داشته و شمع‌های چوبی بایستی روی گُوِه‌ها قرار بگیرند تا امکان باز نمودن آنها بعد از اجرای کامل سقف مهیا شود.
تیرچه ها را با حداکثر یک سیصدم طول دهانه نصب می کنند که یک خیز معکوس محسوب می شود. این خیز در جک های سقفی یا شمع‌ها تامین می گردد.
نصب بلوک ها در بین تیرچه ها
بعد از پیاده‌سازی شمع‌بندی زیر تیرچه ها و قالب بندی کلاف های فرعی و بازشوها، بلوک ها را در بین تیرچه‌ها کار می نمایند. درنتیجه بینابین تیرچه‌ها توسط بلوک پر خواهد شد. این نکته را نیز مد نظر قرار دهید که بلوک های ابتدایی و انتهایی روی تکیه گاه قرار نگیرند. توجه کنید که اگر نصب بلوک ها از لبه‌ی داخلی تکیه‌گاه شروع شود، می تواند بسیار مثمرثمر باشد.
آرماتوربندی سقف تیرچه بلوک
پس از این که بلوک‌ها نصب شد، آرماتوربندی سقف انجام می شود. آرماتوربندی سقف تیرچه بلوک مشتمل بر کلاف‌های میانی، تکیه‌گاهی، میلگردهای افت و حرارت، محل بازشوها ، طره‌ها و میلگردهای آویز سقف کاذب است.
تکمیل قالب بندی
در این بخش قسمت‌هایی مانند دور سقف، دور بازشوها و حد فاصل تکیه گاه ها قالب بندی خواهند شد. قالب‌ها چوبی یا فلزی می باشند که با پیاده‌سازی پشت بندها و پایه‌ها و اتصلات کافی و مناسب، در جای خود محکم می گردند تا در مقابل نیروهای ناشی از وزن، ضربه و لرز بتن، در زمان متراکم نمودن آن، تغییر شکلی در آن ها انجام نشود.
آماده‌سازی سقف جهت بتن‌ریزی
قبل از این که بتن‌ریزی سقف تیرچه بلوک را انجام دهیم، باید تمام مواد زاید از بینابین بلوک ها و تیرچه ها و داخل قالب‌ها پاک شوند. پس از آن باید کنترل و نظارت های لازم انجام شده و سقف شسته گردد تا هم گرد و غبار از روی آن پاک شود و هم بلوک‌ها سیراب گردند.
بتن ریزی و متراکم کردن آن
از جمله عوامل اثرگذار در کیفیت یک سازه‌ی بتنی، پیاده‌سازی و اجرای درست بتن ریزی است که بدون آن حتی در صورتی که از مصالح بسیار مناسب و بتن با کیفیت عالی هم استفاده گردد کار مطمئنی انجام نگرفته. بتن‌ریزی باید به شیوه ای باشد که یک نواختی مخلوط حفظ گردد و تمام جاهای خالی و زوایا توسط بتن پر گردد.
عمل آوردن بتن
عمل آوری یکی از مهم ترین مراحل در کار با بتن می باشد. این عمل به معنای ایجاد شرایطی می باشد که در آن واکنش شیمیایی آب و سیمان به شیوه ای مطلوب انجام گردد و در نتیجه مقاومت و پایایی بتن بالا خواهد رفت. اگرچه این قسمت از کار کم هزینه است، ولی توجه نکردن به آن سبب خسارت و زیان بسیار زیادی می شود.
در زمان عمل آوری بتن موارد زیر باید رعایت گردد:
- ممانعت از خشکی سریع بتن
- ممانعت از وارد شدن ضربه و لرزش به بتن در حال خود‌گیری
- نگه داشتن دمای محیط مابین ۵تا ۲۰ درجه سانتی گراد
باز کردن قالب‌ها و جمع‌آوری تکیه‌گاه‌های موقتی
این مورد نباید قبل از حاصل شدن مقاومت کافی در سقف به منظور تحمل وزن خود و سربارهای وارد انجام شود. زمان مورد نیاز برای به دست آوردن مقاومت بتن و امکان برداشتن قالب، به نوع سیمان به کار رفته، ویژگی های بتن ریخته شده، وضعیت آب و هوا و دمایی، نوع و میزان مواد اضافه شده به بتن بسته است. باز کردن قالب ها باید با احتیاط و مراقبت انجام شود. به منظور جلوگیری از افتادگی باید تعدادی از شمع‌ها در فواصل حدود ۳ متر از هم برای مدتی در زیر سقف باقی بماند.