فونداسیون یکی از بخش های اصلی ساختمان بوده و شناژ نیز یکی از بخش‌های اصلی پی به حساب می آید. شناژ، قسمت اصلی پیِ نواری سازه محسوب می شود و وظیفه داشته که فونداسیون‌های عمودی را به هم دیگر متصل نماید. البته شناژ در مراحل ساخت ساختمان های خاصی به کار می‌رود و در هر سازه‌ای به آن نیاز نمی باشد.
آنچه در این مقاله می‌خوانید
شناژ چه کاربردی دارد؟
اگر در حوزه ساخت و ساز فعالیت داشته باشید، می‌دانید که فونداسیون چیست و چه اهمیتی در ساختمان دارد. شناژ یکی از اجزای اصلی فونداسیون نواری ساختمان می باشد و وظیفه آن اتصال فونداسیون‌های عمودی به همدیگر می باشد. در بیشتر سازه‌ها به منظور انتقال یکسان نیروی حاصل از وزن ساختمان به زمین، از پی‌های منفرد استفاده می نمایند. این پی‌ها به شکل منفرد بوده، در تماس با همدیگر نیستند و فاصله آن‌ها ۵ متر می باشد.
حال برای چسباندن این فونداسیون منفرد از یک پی نواری یا افقی محکم استفاده می گردد که به آن شناژ می‌گویند. شناژ پی ساختمان قادر است نیروی کششی و فشار به وجود آمده توسط فونداسیون‌های عمودی و افقی را تحمل نماید. شناژ جزئی از کرسی چینی محسوب می شود و بر روی مواد آجر مانند قرار می‌گیرد.
انواع شناژ
۱. شناژ افقی
این شناژ اتصالی می باشد که بین ستون‌های پی قرار می‌گیرد. با توجه به این اتصال، نیروی وارده به پی در تمام بخش های پی توزیع می‌شود و فشار وارده به ستون‌ها نباید در یک ناحیه متمرکز گردد. شناژ افقی می‌تواند در کاهش نیروهای اضافی وارد بر ساختمان مانند ارتعاشات زلزله تاثیرگذار باشد.
شاید تا به حال عنوان ساختمان های مقاوم در برابر زلزله را شنیده باشید و این سوال برایتان پیش آمده باشد که چگونه چنین ساختمان‌هایی از زلزله در امان می‌مانند. در ساخت این گونه ساختمان‌ها، شناژهای افقی به صورت ضربدری در ستون‌های فونداسیون ساختمان و یا به صورت خرپا قرار می‌گیرند. این موضوع سبب کاهش ارتعاشات وارده به قسمت های اصلی فونداسیون شده و انرژی ورودی به ساختمان به زمین منتقل و دفع می گردد.
در کل، شناژ افقی در یک ساختمان دارای دو وظیفه اصلی می باشد. شناژ باید بتواند نیروی کششی ایجاد شده توسط وزن ساختمان و نیروی وارد شده از سمت ستون‌های عمودی را تحمل نماید. نکته مهم در ساخت شناژ افقی، اندازه‌گیری دقیق مواد به کار رفته در ساخت آن می باشد.
۲. شناژ قائم یا عمودی
این شناژ به طور معمول در ساخت ساختمان‌های چند طبقه به کار می‌رود. از شناژ عمودی برای اتصال شناژهای افقی استفاده می نمایند. شناژ افقی از پایین به فونداسیون و از بالا به شناژ سقف متصل می گردد. شاید شنیده باشید که ساختمان بدون شناژ هم وجود دارد، در حقیقت در صورت استفاده از شناژ افقی، از شناژ قائم استفاده می‌کنند. چون که به تنهایی این شناژ عمودی اهمیتی ندارد و نیازی به آن نیست.
استفاده از شناژ بندی عمودی می‌تواند نقش مهمی در مقاوم سازی ساختمان ها در برابر زلزله داشته باشد. بر اساس استاندارد، حداقل عرض شناژ عمودی باید ۲۰ سانتی‌متر باشد. عرض شناژها نباید بیشتر از ۲۵ سانتی‌متر عبور کند.
۳. شناژ مورب
استفاده از شناژ مورب در ساخت و ساز به اندازه شناژ افقی مهم می باشد؛ چرا که از آنجایی که تحریکات زمین در برابر امواج زلزله عمل و عکس‌العمل دارد، بنابراین باید برای ایجاد کلاف بندی مضاعف در محور، دو پی زیرین و فوقانی را به وجود آورد.
ساختار شناژ مورب به شکلی است که میلگرد در بخش پشتی ساختمان قرار گرفته و تا بخش پشت تحتانی امتداد می‌یابد. این سبب می‌شود تا مهارسازی کناف و اتصال، به شکلی اصولی انجام بگیرد.
۴. شناژ مخفی
شناژ مخفی که با نام تای بیم نیز شناخته می‌شود، در سقف تیرچه بلوک قرار می‌گیرد. این شناژ باید در فواصل ۲ متری و در دهانه‌های بیشتر از ۴ متر استفاده شود. شناژ مخفی سقف برای افزایش صلیب روی سقف سازه به کار می‌رود. این شناژ به گونه‌ای طراحی شده است که از دو میلگرد، یکی در بالا و دیگری در پایین مقطع استفاده می نماید. خرپاهای سقف حداقل ۱۰ سانتی‌متر از هم فاصله دارند.
نکات مهم درباره اصول شناژ بندی ساختمان
بتن ریزی باید به شیوه ای انجام گیرد که مواد بتن فضای داخل شناژ را کاملا پر کند.
پیش از کلاف بندی، کلیه مراحل و مصالح استفاده شده باید با حضور مهندس ناظر بررسی و تایید گردد.
عبور لوله از شناژ، اشتباه و غیراستاندارد است. در صورت انجام این کارِ غیر اصولی، روند ساخت و ساز توسط نهادهای نظارتی متوقف می شود.
حداقل فاصله بین شناژهای عمودی ۵ متر و شناژهای افقی، ۴ متر می باشد.
قبل از آرماتوربندی شناژ، باید مهندس ناظر قالب آن را تایید نماید و مقدار بتن مورد نیاز برای آرماتوربندی آن مشخص گردد.
در ضمن، علاوه بر نکات بالا مواردی وجود دارند که باید آن‌ها را نیز در نظر بگیرید. به عنوان مثال، زمان تهیه مصالح مورد نیاز ساختمان، باید به مواد شناژ هم توجه نمایید. شناژ از مواد مختلفی مثل تیر آهن، میلگرد و تیر چوبی ساخته می‌شود. شناژ بتنی متداول، رایج ترین آن‌هاست که به ۳ قسمت قالب بندی، آرماتوربندی و بتن تقسیم می گردد.
در ضمن، به دو دلیل باید قیر و گونی با لایه‌ای از ماسه و سیمان پوشانده شوند. اول این که سطحی صاف و مناسب برای قیر و گونی ایجاد می‌کند، چرا که اگر بخواهید بلافاصله بعد از کرسی چینی قیر بزنید، سطح آجری کرسی چینی به دلیل ناهمواری، مناسب نخواهد بود. همچنین قیر و گونی به خاطر شکننده بودن از زیر و رو، باید بین دو پوشش محافظتی قرار بگیرند.
مورد دوم این که، اگر برای ساختمان از ملات ماسه آهک یا ماسه سیمان و آهک استفاده نمایید، روی آجرها لایه‌ای از ماسه سیمان به وجود می آورد تا قیر و گونی از آهک دور بماند. در غیر این صورت، به خاطر مخلوط شدن قیر و آهک، بعد از مدتی قیر و گونی فاسد شده و منافذی در آن به وجود می‌آید. این سوراخ‌ها می‌توانند سبب ایجاد رطوبت زیاد و از بین رفتن خاصیت قیر گردند.
اگر عایق بر روی دال بتنی اعمال شود و چنانچه سطح بالاییِ بتن به خوبی توسط یک بستر ماله بسته شده باشد، به قشرِ ماسه سیمان احتیاجی نخواهد بود. چنانچه در ملات ساختمان آهک وجود داشته باشد، باید روی قیرگونی با لایه‌ای از ملات پوشیده شود و قیرگونی به هیچ وجه با آهک تماس نداشته باشد.