تخریب ساختمان

تخریب ساختمان از اولین مراحل ساخت و ساز است به هر شیوه ی اقدامات برای جداسازی مصالح از ساختمان به جهت حذف، نوسازی، تعمیر، مرمت و بازسازی همه یا بخشی از سازه اطلاق می شود. انواع شیوه های تخریب ساختمان را می توان به تخریب مکانیکی، تخریب دستی و تخریب ساختمان با انفجار دسته بندی کرد. مراحل تخریب ساختمان فرسوده شامل بررسی نقشه ی بنا، حذف کردن مواد خطرناک، تهیه نمودن برنامه برای تخریب و اقدامات ایمنی می باشد. در این مقاله به معرفی شیوه و طریقه ی تخریب ساختمان و همچنین قیمت تخریب ساختمان پرداخته ایم.

هزینه ی تخریب ساختمان:

هزینه ی تخریب ساختمان بسته به عوامل متعددی می باشند. مدل سازه، به معنای بنایی، فلزی یا بتنی، روش تخریب  که می تواند دستی، مکانیکی و انفجاری باشد، وسعت پروژه، محل و موقعیت آن، تجهیزات و ماشین آلات مورد استفاده، تعداد نیروهای کار، دستمزد نیرو ها و غیره از جمله عوامل تعیین قیمت تخریب ساختمان است. از آن جایی که استحکام سازه بتنی از سازه بنایی بیشتر است، قیمت تخریب ساختمان بتنی نیز طبیعتا بیشتر می شود. به طور کلی در ساختمان های کوچک، غالبا هزینه تخریب ساختمان فرسوده به شیوه ی دستی کمتر از دو روش دیگر است.

مراحل تخریب ساختمان:

• اول، قطع برق ساختمان.
• دوم، درخواست قطع انشعابات گاز.
• سوم، قطع آب ساختمان.
• چهارم، باز نمودن و جدا کردن شیرآلات و تجهیزات برقی و مکانیکی.
• پنجم، ایجاد حریم ایمن مطابق با اصول تخریب ساختمان ذکر شده در مقررات و آیین نامه ها.
• ششم، جداسازی شیشه های درب و پنجره.
• هفتم، برچیدن بازشوها.
• هشتم،‌ جداسازی پنجره ها و چارچوب های درب و پنجره.
• نهم، جداسازی عایق ها.

دیگر مراحل و شیوه ی تخریب ساختمان با توجه به نوع سازه مشخص می شود.

تخریب دستی ساختمان:

تخریب دستی که اغلب در ساختمان های کوچک و مکان های تنگ به کار می رود، به معنای تخریب سازه به وسیله ی نیروهای انسانی و به کمک ابزارهایی مانند پتک، کلنگ، قلم، چکش و غیره می باشد. شیوه ی تخریب ساختمان به روش دستی به صورت بالا به پایین می باشد. به صورتی که تخریب از بالاترین نقطه سازه یعنی سقف آغاز شده و تا سطح زمین ادامه پیدا می کند.

مراحل تخریب ساختمان فرسوده به روش دستی:

• اول، آماده سازی سایت.
• دوم، برداشتن اجزای غیر ساختاری.
• سوم، تخریب دیوارهای پیرامونی و بالکن ها.
• چهارم، دیوارهای داخلی.
• پنجم، سقف.

آماده سازی سایت به معنای قطع  انشعابات مانند آب، برق، گاز و جمع آوری الحاقاتی مثل کابل ها، شلنگ گاز و غیره می باشد. پس از این مرحله اجزای غیره ساختاری سازه همچون درب، شیشه، پنجره، سقف کاذب و غیره از محل پروژه جمع آوری می شود؛ مانند عناصر مکانیکی مثل آسانسور، تهویه و غیره نیز باید در این مرحله حذف شوند. در قدم بعد، باید به حذف عناصر پیش آمده ساختمان همانند بالکن ها و دیوارهای اطراف ساختمان پرداخت. پس از دیوارهای پیرامونی به سراغ تخریب دال های کف ساختمان رفته که از دهانه میانی تا تیرهای تکیه گاهی است. در آخر نیز ستون های ساختمان حذف خواهند شد.

هزینه تخریب ساختمان به شیوه ی دستی کمتر از روش مکانیکی بوده و چندان به تجهیزات و ماشین آلات پیشرفته نیازمند نمی باشد. اما در عین حال باعث کم شدن سرعت اجرای عملیات نسبت به روش مکانیکی و یا انفجاری می شود.

تخریب مکانیکی ساختمان:

در تخریب مکانیکی ساختمان به جهت اجرای عملیات تخریب از ابزار و ماشین های عظیمی مانند لودر، بیل مکانیکی، قیچی هیدرولیک و پیکور استفاده می شود. در این شیوه تکنیک هایی مانند روش بالا به پایین، گوی تخریب، برش اره ای، روش دریل کردن، استفاده از لودر، روش برش و بلند کردن، استفاده از ماشین آلات و تجهیزات روبوتیک و غیره به کار گرفته می شود. برخی از این تکنیک های به کار رفته به شرح زیر است:

تخریب ساختمان به شیوه ی گوی تخریب:

تخریب مکانیکی به کمک گوی از قدیمی ترین مدل شیوه های تخریب ساختمان بتنی است. در این شیوه به کمک یک گوی فلزی سنگین متصل به جرثقیل از خارج ساختمان به شکل آونگی و یا قائم به ساختمان ضربه زده خواهد شد. استفاده از این شیوه نیازمند فضای زیادی بوده و علاوه بر این سبب ایجاد آلودگی صوتی و انتشار گرد و غبار در فضا خواهد شد.

تخریب ساختمان به شیوه بالا به پایین:

در این شیوه نیز مثل تخریب دستی به روش بالا به پایین عملیات تخریب از بالاترین نقطه سازه آغاز گشته و تا پایین ترین نقطه ادامه پیدا می کند. در تخریب مکانیکی به شیوه بالا به پایین در آغاز ماشین آلات مورد نیاز به کمک ماشین آلات مخصوصی مانند جرثقیل به بالای سازه مورد نظر برده شده و عملیات شروع می شود. بعد از این گام، مراحل تخریب ساختمان شامل تخریب ایوان ها، بالکن ها، ایجاد رمپ موقت و تیرهای پیش آمده، اعضای سازه ای و در آخر تخریب ستون ها می باشد.

تخریب ساختمان با لودر:

این شیوه از رایج ترین و متداول ترین نوع در تخریب ساختمان بتنی است. غالبا استفاده از لودر در ساختمان های کوچک به تنهایی کافی می باشد. اما در ساختمان های بلند امکان دارد که به تجهیزات و شیوه های دیگری نیز نیاز باشد. استفاده از این مدل تنها زمانی مجاز می باشد که فاصله ساختمان مورد نظر با خانه های مجاور زیاد و یا در صورت نزدیکی اطمینان حاصل گردد که برای آنها خطری ایجاد نمی کند. باید توجه کرد که اگرچه تخریب ساختمان با لودر سبب کم شدن هزینه و افزایش سرعت عملیات می شود، اما در مقابل امکان استفاده مجدد از مصالحی مانند آجر وجود ندارد.

تخریب مکانیکی ساختمان به روش فرو ریختن پیش بینی شده:

شیوه ی فرو ریختن پیش بینی شده از دیگر روش های تخریب مکانیکی ساختمان است. در این مدل با حذف اصولی و یا تضعیف عناصر اصلی سازه ای اقدام به تخریب خواهد کرد. به صورتی که دستورالعمل های مربوطه برای تخریب اعضای سازه ای باید به نوعی باشد که ضمن پیشگیری از فرو ریختن زود هنگام، سبب فرو ریختن آوار حاصله از عملیات تخریب در محل های پیش بینی شده شود. در طول عملیات تخریب مکانیکی به شیوه ی فرو ریختن پیش بینی شده، حداقل فاصله ایمنی که برابر با ۱/۵ برابر عنصر سازه ای در حال تخریب می باشد، باید رعایت گردد. این شیوه باید در ساختمان های با ارتفاع کمتر از ۱۵ متر به کار می رود.

تخریب مکانیکی ساختمان با کشش طناب سیمی:

در تخریب مکانیکی به کمک طناب سیمی از کابل فولادی وصل شده به ماشین جا به جا کننده و یا دستگاه وینچ مکانیکی به جهت پایین کشیدن اعضای سازه ای به کار می رود. اصول تخریب ساختمان با کشش طناب سیمی به شرح زیر است:

در زمان عملیات کشش ماشین باید موازی با خط کش باشد و فاصله ایمنی به اندازه ی ۱/۵ برابر ارتفاع ساختمان، میان ماشین و ساختمان حفظ شود. طناب یا زنجیر به کار رفته در عملیات کشش باید دارای تنش کششی بیش تر از ۴ برابر نیروی تئوری مورد نیاز باشد و حداقل ۲ بار در روز از نظر سایش و آسیب احتمالاتی بررسی گشته و در صورت لزوم تعویض شوند. همچنین به جهت پیشگیری از بریدگی طناب در زمان تخریب ساختمان فرسوده، باید لبه های تیز بخشی که طناب به دور آن پیچیده شده است، به صورت کامل پوشیده گردد. استفاده از روش مکانیکی کشش طناب سیمی تنها در ساختمان های با ارتفاع حداکثر ۱۵ متر مجاز است.

به جهت اطمینان از سقوط کنترل شده بخش های تخریب شده ساختمان، می توان بخش پایینی دیوار را با دقت تضعیف کرد.

تخریب ساختمان با تجهیزات روبوتیک:

این شیوه از جمله مدرن ترین روش های تخریب ساختمان بوده که در آن از روبات هایی به جهت برش بتن استفاده می شود. از این تجهیزات در تخریب اجزای کوچکتر سازه مانند جان پناه ها، دیوارهای نازک، دیوارهای حائل، دیوارهای برشی و غیره استفاده می گردد. از مزایت های این شیوه امکان جداسازی سنگدانه ها از هم و بازگردانی آن به چرخه تولید بتن است.

تخریب ساختمان به روش انفجار:

این شیوه غالبا در سازه هایی مانند سیلو ها، ساختمان های مرتفع یا برج ها، پل ها و سوله های به کار رفته قرار می گیرد. به جهت تخریب ساختمان به شیوه ی انفجار در آغاز به جهت پیش بینی نوع انفجار به وسیله ی نرم افزارهایی اقدام به آنالیز سازه می کند. بعد از آن مواد منفجره که معمولا دینامیت است؛ در مکان های تعیین شده قرار گرفته و تخریب صورت می گیرد. در بعضی موارد حتی نیاز به مدلسازی سه بعدی سازه ها نیز وجود دارد.

اگر تخریب به سمت خاصی مد نظر است، باید در آغاز ستون های آن سمت تخریب شوند. اگر تخریب ساختمان بر روی قاعده خود و به شکل داخلی مد نظر باشد، غالبا در آغاز ستون های میانی و چند ثانیه بعد از آن ستون های کناری حذف گردند.

اگرچه تخریب ساختمان به شیوه ی انفجار دارای مزایایی مانند هزینه کم و سرعت عمل بالا است؛ اما دارای معایبی مانند ایجاد آلودگی صوتی فراوان،  انتشار مقدار زیادی گرد و غبار، خطرات استفاده از مواد منفجره، امکان خرد شدگی و پرتاب اجزای سازه می باشند.

عوامل موثر بر زمان و هزینه تخریب

زیربنای ساختمان از مهم‌ ترین عوامل تاثیرگذار بر زمان و بهای تخریب سازه می باشد. هر چقدر متراژ تخریب گسترده ‌تر، هزینه و زمان مورد نیاز برای انجام این عملیات بیشتر است. یادتان باشد متراژ ساخت سازه نیز بسیار حائز اهمیت است.

هر چقدر عمر ساختمان کوتاه ‌تر، مواد و مصالحی که در تولید آن به کار گرفته شده‌ تازه ‌تر و سالم تر می شوند. این بدان معناست این تجهیزات استحکام خود را حفظ نمودند؛ درنتیجه برای عملیات تخریب نیاز به ماشین آلات قوی ‌تر و گران قیمت ‌تر دارید. همین مسئله هزینه تخریب سازه را بالا می برد. البته برای انتخاب ماشین آلات تخریب باید عوامل دیگری را نیز در نظر داشت. از جمله این عوامل می ‌توان به استحکام و کیفیت مواد اولیه سازه، عمق تخریب و انصاف راننده اشاره نمود.

جالب است بدانید عملیات تخریب برای سازه‌ های فلزی و آجری بسیار ساده‌ تر می باشد. ساختمان ‌های بتنی، از بتن مسلح استفاده می‌ نمایند؛ همین مسئله عمر این ساختمان ‌ها را بالا می برد. البته عواملی نیز وجود دارند که عمر مفید سازه بتنی را کم می کند.

ایمن سازی تخریب یکی از مهم ‌ترین نکاتی می باشد که باید به آن توجه نمایید. تجهیزاتی که باید برای ایمن کردن تخریب استفاده کنید، هزینه زیادی نداشته؛ ولی اغلب پیمانکاران از آن سرباز می ‌زنند.

تجربه کارگران یکی از مهم ‌ترین عواملی می باشد که می‌ تواند احتمال بروز اشتباهات بزرگ در تخریب ساختمان را کم کند. ولی استخدام این کارگران نه فقط مشکل است؛ بلکه هزینه تخریب را بالا می برد. ولی به یاد داشته باشید به کار گرفتن این افراد می ‌تواند زمان تخریب سازه را کم کند.

روشی که برای تخریب سازه استفاده می ‌نمایید از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. مهندسان سازه باید با انواع راه و رسم ‌های تخریب ساختمان آشنا باشند تا بتوانند بهترین گزینه را برگزینند. عوامل و متغیرهای بسیار زیادی هستند که روی زمان و هزینه تخریب اثر ‌گذارند؛ ولی مهم‌ ترین عامل، شیوه ای است که برای این عملیات انتخاب می ‌نمایید.

بهترین روش ‌های تخریب ساختمان

راه های تخریب سازه بسیار زیاد است. این که کدام روش را برگزینید؛ مستلزم دانش، مهارت و اطلاعات بسیاری بوده که باید از ساختمان به دست آورید.

دستگاه ‌های پنوماتیکی و هیدرولیکی روشی به روز می باشد که دستگاه ‌ها در آن ظاهری شبیه به بیل مکانیکی دارند. هر چقدر اندازه بیل آن‌ها بزرگتر باشد؛ هزینه بالا می رود؛ ولی ساختمان شما در مدت کمتری تخریب خواهد شد. پیاده روها، جاده‌ها، فنداسیون و عرشه اسکله‌ها و پل‌ها از جمله سازه‌هایی می باشند که برای تخریب آن‌ها از این لوازم استفاده می‌ نمایند. از جمله مزایای این روش می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• اول، قابلیت مانور و دسترسی آسان.
• دوم، قابلیت کنترل از راه دور.
• سوم، به کار گرفتن در زیر آب.

البته استفاده از این دستگاه‌ ها معایبی را نیز به همراه دارد. از جمله این مشکلات می ‌توان به تولید صدا، گرد و غبار و لرزش اشاره نمود.

یکی از اصلی ‌ترین دستگاه ‌هایی که در روش تخریب بتن تحت فشار به کار می ‌رود، کرگیری مکانیکی نام دارد. با استفاده از این وسیله دیوارها را برش زده و عملیات تخریب بی ‌سروصدا و آرامی را تجربه خواهید ‌کرد. بعد از خرد کردن دیوار ماشین‌های دیگری به منظور انتقال نخاله‌های ساختمانی به کار می رود. استفاده از این روش دارای معایبی نیز هست که از جمله آن می ‌توان به امکان برخورد به میلگردهای تسلیح اشاره نمود. این برخورد یکی از مهم‌ ترین اشتباهات رایج در زمان تخریب ساختمان می باشد. ولی مزایای بسیار این روش از این جمله است:

• اول، هزینه پایین.
• دوم، سروصدای کم و بدون لرزش.
• سوم، امکان کنترل برای حرکت ترک‌ ها و تخریب بتن.

به کار گرفتن مواد شیمیایی روش سخت ‌تری می باشد که بیشتر برای تخریب سازه‌های درون کوه و… به کار گرفته می‌ شود. از جمله ویژگی ‌های این روش می‌توان به حساسیت به تغییرات دمایی (اگر این نوسانات زیاد باشد، اثر مواد شیمیایی کاهش می‌یابد.)، هزینه بالا، کاهش صدا، لرزش، گرد و غبار اشاره داشت. مقاومت بتن در مقابل خوردگی از جمله مهم‌ ترین نکاتی می باشد که در این روش باید مورد توجه قرار گیرد.

گوی تخریب از دیگر روش ‌های تخریب ساختمان بوده که این روزها کمتر به کار می رود. این روش از نظر امنیت، در پایین‌ترین سطح ممکن قرار دارد!

فروپاشی عمدی نام شیوه دیگری برای تخریب ساختمان بوده که شامل برداشتن یا کاهش استحکام عناصر اصلی سازه می ‌شود. در این روش باید از کارگران حرفه‌ای و آموزش دیده استفاده کرد.

برش اره‌ای برای زمانی مناسب بوده که در کنار تخریب سازه عملیات ‌های دیگری را نیز روی آن انجام می ‌دهید؛ چون که این روش ظرافت بیشتری دارد. از سمت دیگر سروصدا و گرد و غبار در این روش جایی ندارند.

اشتباهات رایج هنگام تخریب ساختمان

استفاده از لودر به منظور بارگیری ضایعات ساختمانی یکی از مهم‌ترین اشتباهاتی می باشد که در تخریب ساختمان مرتکب می‌ شویم. لودر نخاله‌های ساختمانی را جا به جا نموده و بارگیری می‌ کند. برای این عملیات باید از بیل مکانیکی استفاده نمایید.

برش زدن یک باره تیرهای سازه از نظر امنیت کارگران اشتباه می باشد. چون که امکان دارد بعد از برش زدن، ساختمان به شکل کامل بریزد. سقوط آزاد تیرها خطرناک می باشد؛ درنتیجه توصیه می ‌کنیم قبل از برش زدن این مصالح ساختمانی باید آن‌ها را مهار کنیم.

به یک باره انداختن قسمت ‌های اصلی و مهم ساختمان یک اشتباه رایج زمان تخریب ساختمان بوده که باید از آن جلوگیری نمایید. از جمله این قسمت ‌ها می ‌توان به سقف سازه اشاره نمود. اگر سقف به یکباره سقوط نماید؛ وزن بیشتری را به طبقه پایینی وارد می ‌کند. همین مسئله سازه را سست و کار در آن را غیر ممکن می‌ کند.

بیمه نکردن ساختمان چه زمان بازسازی چه تخریب یکی از اشتباهات رایج هنگام تخریب ساختمان می باشد که مشکلات بسیار زیادی را به وجود می آورد. در قانون سازه هنگام تخریب بیمه اجباری نمی باشد؛ ولی بهتر است این کار را انجام دهید تا در صورت بروز حادثه از خسارت‌ های احتمالی کم کنید.

مکان قرارگیری ماشین‌ها در زمان تخریب سازه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در بسیاری از ساختمان‌ها این تجهیزات در مکان مناسبی قرار نمی ‌گیرد؛ زمانی که سازه سست می ‌شود، امکان ریختن مصالح روی ماشین‌ها زیاد می شود. این مسئله زمانی که از روش تخریب مکانیکی استفاده می ‌کنیم بیشتر به چشم می خورد.

یکی دیگر از اشتباهات رایج زمان تخریب ساختمان توجه نکردن به سازه‌های مجاور می باشد. در سازه‌های بسیاری دو ساختمان مجاور به یکدیگر تکیه نمودند. در این سازه‌ها قبل از هر کاری باید به پایدار کردن دیوار ساختمان مجاور فکر کنید. راه های متفاوتی برای مقاوم سازی ساختمان در نظر گرفته می‌ شود.

به طور کلی تخریب به یکباره هر یک از قسمت ‌های سازه، اشتباه هولناکی می باشد. این کار شوک بزرگی به ساختمان وارد می ‌کند و امکان دارد سبب ریزش دیگر قسمت ‌های سازه گردد.

نداشتن نقشه ساختمان و لوله‌ها امکان دارد مشکلات بسیاری به همراه داشته باشد. اگر زمان  تخریب سازه به لوله‌ها آسیب برسد، علاوه بر مشکلاتی که با اداره موردنظر پیش می‌ آید؛ به همسایه‌ ها نیز ظلم خواهد شد. از سمت دیگر اگر مدت تخریب زیاد باشد، امکان دارد لوله ریزش کند.

اشتباه مراقبت نکردن از پیاده روها این روزها کمتر رخ می دهد. اگر عملیات‌های مراقبتی از پیاده روها را انجام ندهید؛ جان افراد زیادی را به خطر می ‌اندازید.

روش های تخریب ساختمان را بشناسید:

• تخریب دستی.
• تخریب ماشینی.
• تخریب با ماشین بازو بلند هیدرولیکی.
• تخریب به روش استفاده از گوی تخریب.
• تخریب به روش انفجاری.
• تخریب با روش Tecorep.
• روش تخریب برش و پایین‌ آوردن کاجیما.
• تخریب با استفاده از مواد تخریبی غیرانفجاری (NEDA).
• تخریب با استفاده از برش با ارّه.

تخریب دستی:

یکی از شیوه های تخریب ساختمان، استفاده از روش تخریب دستی می باشد. در این روش، تخریب بدون استفاده از ماشین آلات، صورت می گیرد و عملیات تخریب توسط نیروی انسانی انجام می شود که باید سعی شود در آن از به وجود آمدن هرگونه خطا و اشتباه جلوگیری به عمل آید.

تخریب ماشینی:

یکی دیگر از راه های تخریب ساختمان، استفاده از ماشین آلات ساختمانی برای تخریب سازه می باشد. در ساختمان ‌های میان ‌مرتبه و بلند مرتبه در صورت استفاده از ماشین هیدرولیکی با بازوی کوتاه، باید ایستگاه هایی را در طبقات مختلف به وجود آورند و ماشین‌آلات به بالاترین طبقه انتقال یابند.

تخریب به روش انفجاری:

یکی دیگر از روش های مرسوم که همچنان هم در بعضی از پروژه ها قابل استفاده می باشد، استفاده از روش های تخریب ساختمان، مانند روش انفجاری است. یکی از تخصصی‌ ترین راه‌ های تخریب بنا، تخریب به شیوه انفجاری می باشد. این روش در مقایسه با روش‌های دیگر، به دانش، تجربه، برنامه ‌ریزی و محاسبات بیشتر و دقیق تری نیاز دارد.

با بررسی مطالعات و تحقیقات انجام گرفته پیرامون عملیات تخریب ساختمان و خطرات ناشی از آن، موارد زیر شناسایی شوید. برای هر کدام از خطر های شناسایی شده، اقدامات کنترلی مناسب به منظور پیشگیری، کاهش حوادث و یا محدود کردن پیامدهای ناشی از حوادث به منظور افزایش سطح ایمنی عملیات تخریب ساختمان ارائه شده است.

کمبود تجهیزات پیشگیری یا حفاظتی:
یکی از مشکلات این اثر، استفاده از ابزار آلات و تجهیزات نا ایمن در کارگاه می باشد. از پیامدهای این خطر بالقوه، آسیب جسمی و جراحت بدنی به فرد خواهد بود. از اقدامات کنترلی این خطر می توان به مواردی مانند تهیه تجهیزات ایمنی، آموزش کارکنان، نظارت بر استفاده درست کارگران از تجهیزات ایمنی اشاره کرد.

کمبود استانداردها و مقررات ایمنی:

یکی از مشکلات رایج این اثر، واژگون شدن دیوار بر روی کارگران خواهد بود. از پیامدهای این خطر بالقوه، آسیب و جراحت جسمی و در معرض از دست دادن جان کارگران می باشد. از اقدامات کنترلی این خطر می توان به مواردی مانند تخریب دیوار از بالاترین نقطه، تهیه و استفاده از کلاه، کفش و لباس ایمنی، نظارت بر ایمنی و حفاظت کار در زمان اجرا اشاره کرد.

عدم توجه و بی دقتی کارگران:

یکی از مشکلات در اثر این عامل، احتمال رخداد پرتاب اشیاء و ابزار آلات می باشد. از پیامدهای این خطر بالقوه، جراحت به بدن و در معرض آسیب جسمی بودن است. از اقدامات کنترلی این خطر می توان به مواردی مانند تهیه و استفاده از کلاه، کفش و لباس ایمنی، برخورد با موارد پیش آمده، نظارت بر ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا اشاره کرد.