از پرکاربردترین و مهم‌ترین مقاطع در پروژه‌های عمرانی و ساختمان‌سازی خاموت را می‌توان نام برد.خاموت همان میلگرد است که به جهت محافظت از المان‌های اطراف خود به‌صورت خم تولید می‌شود.خاموت انواع گوناگون دارد و در شکل‌های مختلف دیده می‌شود. از انواع آن می‌توان خاموت ساده، ربات، مهندسی، سلولار، مارپیچ، حلقه بسته و حلقه باز را نام برد. از انواع آن می‌توان خاموت u شکل را نام برد که نوعی میلگرد حلقه باز است.
آنچه در این مقاله می‌خوانید
کاربرد خاموت u شکل در سازه
خاموت انواع بسیار گوناگونی دارد که هر کدام دارای ویژگی ها و کاربردهای مشخصی هستند. اطلاع از این کاربردها برای افرادی که در حوزه ساختمان‌سازی فعالیت دارند ضروری است. کاربردهای خاموت u شکل عبارت‌اند از:
- با نیروی برشی وارد شده به ساختمان مقابله می‌کند.
- از ایجاد شکستگی‌ها و ترک‌های ناگهانی در سازه جلوگیری می‌کند.
- سازه را در برابر زلزله مقاوم می‌کند و خرابی‌های ناشی از آن را کاهش می‌دهد.
- میلگردهای طولی را در جای خود ثابت نگه می‌دارد.
- استحکام شناژ ساختمان را افزایش می‌دهد.
- از حرکت میلگرد در زمان بتن‌ریزی جلوگیری می‌کند.
- موجب بهبود انعطاف‌پذیری و عملکرد میلگرد در ستون می‌شود.
ضوابط اجرایی خاموت
خاموت‌ها از نظر ظاهری به انواع چند ضلعی، مارپیچی، معمولی و از نظر مدل به انواع ساده و مهندسی تقسیم می‌شوند. خاموت جهت تثبیت جای میلگردهای طولی و ایجاد تکیه‌گاه جانبی برای کوتاه کردن طول آزاد میلگردهای طولی به کار می‌رود. خاموت‌ها به‌صورت قائم در تیر و به‌صورت افقی در ستون جای‌گذاری می‌شوند.خاموت در افزایش پایداری و استقامت سازه نقش مهمیایفامی‌کند و از تجمع نیروهای برشی و ایجاد ترک یا شکستگی در بتن جلوگیری می‌نماید. قبل از اجرای خاموت‌ها باید با تمام قوانین و ضوابط آن آشنا شوید.ازجمله ضوابط خم خاموت می‌توان به قطر خاموت، فاصله بین خاموت‌ها از یکدیگر، تعداد خاموت‌ها در مقطع و… اشاره کرد.
کلیه پیمانکاران و ناظرین باید بر ضوابط تسلط داشته باشند و به بررسی دقیق آنها بپردازند. در صورت عدم توجه به این قوانین در اجرای ساخت سازه مشکلات بزرگی پیش می‌آید و ممکن است خسارت‌های مالی جبران‌ناپذیری به وجود آورد. این قوانین تمام مراحل ساخت خاموت u شکل و اجرا و پیاده‌سازی آن را در بر می‌گیرند. تمامی قوانین و ضوابط توسط سازمان مقررات ملی ساختمان تعیین و ابلاغ می‌گردد و رعایت آنها ضروری است.
انواع ضوابط خاموت u شکل
استفاده از خاموت u شکل باید بر اساس ضوابط و مقررات ملی ساختمان انجام شود. رعایت ضوابط و قوانین ضروری است و نقش مهمی در ایمنی سازه دارند. این ضوابط انواع مختلفی دارند که عبارت‌اند از:
1. ضوابط خاموت u شکل از نظر اندازه قطر
اندازه قطر خاموت u شکل از مهم‌ترین فاکتورهایی است که به اندازه قطر میلگرد طولی تا حد زیادی بستگی دارد.درواقع این دو اندازه نسبت به یکدیگر انتخاب می‌شوند. ضوابط مربوطه عبارت‌اند از:
- اگر اندازه قطر میلگرد طولی کمتراز۳۰میلیمتر باشد، اندازه قطر خاموت باید حداقل ۸ میلیمتر در نظر گرفته شود.
- اگر اندازه قطر میلگرد طولی بیشتر از 30میلیمتر باشد، اندازه قطر خاموت بایدحداقل۱۰میلیمتر در نظر گرفته شود.
- در صورتی که اندازه قطر میلگرد طولی ۳۰ میلیمتر باشد، اندازه قطرخاموت بایدیک سوم اندازه میلگرد طولی در نظر گرفته شود.
2. ضوابط خاموت u شکل از نظر فاصله
یکی از مهم‌ترین ضوابط در رابطه با فاصله خاموت‌ها از یکدیگر است. برای فاصله بین خاموت‌ها قوانین و استانداردهایی مشخص شده که عبارت‌اند از:
- فاصله خاموت‌ها نباید از ۲۵۰ میلیمتر بیشتر باشد.
- فاصله بین دو خاموت از یکدیگر باید ۱۲ برابر قطر کوچک‌ترین میلگرد طولی یا ۳۶ برابر قطر میلگرد خاموت‌ها باشد.
- فاصله دو خاموت متوالی نباید از اندازه کوچک‌ترین بعد عضو فشاری کمتر باشد.
3. ضوابط خاموت u شکل از نظر زاویه خم
خاموتu شکل میلگردی است که جهت مقابله با نیروهای برشی با زاویه‌های تعیین شده خم می‌شود. زاویه خم باید بر اساس استانداردهای ملی صورت پذیرد که عبارت‌اند از:
- میلگردهای طولی که قطر آنها۱۶میلیمتر است باید از زاویه خم ۹۰ درجه برخوردار شوند.
- خم چنگک دارای زاویه ۱۳۵ درجه است و در انتهای آزاد میلگرد نباید از ۶۰ میلیمتر کمتر باشد.
- بخش نیم دایره خاموت دارای زاویه خم ۱۸۰ درجه است و همانند چنگک درانتهای آزاد میلگرد نباید از ۶۰ میلیمتر کمتر باشد.
4. ضوابط خاموت u شکل از نظر طول ناحیه بحرانی
طول ناحیه بحرانی که جهت استفاده از میلگردعرضی درنظرگرفته می‌شود نباید از مقادیر مشخصی کمتر باشد. این ضابطه بر اساس قوانین بین‌المللی تنظیم شده است. به این ترتیب طول ناحیه بحرانی حداقل ۴۵۰ میلیمتر در نظر گرفته شده است. به عبارتی دیگر معادل یک ششم از ارتفاع آزاد ستون و یک ششم ضلع بزرگ‌تر مقطع مستطیلی یاهمان دایره‌ای شکل ستون است.
ضوابط بستن خاموت u شکل
بستن خاموت u شکل باید بر اساس استانداردها و به روش صحیح انجام شود. در ابتدا باید میلگرد موردنظر را انتخاب کنید و در صورت نیاز باید صاف باشد. در ادامه ضوابط آن عبارت‌اند از:
- طولموردنظر میلگرد را اندازه‌گیری کنید و پس از علامت‌گذاری آن را برش دهید.
- طبق ضوابط بالا میلگرد را خم نموده و قلاب اول را به وجود آورید.
- ضلع اول از نقطه عطف قلاب اول برروی میلگرد با متر باید اندازه‌گیری شود. پس از علامت‌گذاری با توجه به دیگر ضوابط و رعایت نکات فنی آن را خم کنید.
- طول ضلع خم شده میلگرد باید کنترل شود. میلگردهایی که دارای زاویه خم ۹۰ درجه هستند طول ضلع خم شده از پشت تا پشت قطعه اندازه‌گیری شده و در دیگر زاویه‌ها طول ضلع خم شده از محور تا محور خم اندازه‌گیری می‌شوند. اضلاع بعدی به همین ترتیب باید اندازه‌گیری و خم شوند.
- پس از ساخت و خم کردن خاموت باید زوایا و اندازه طول آن کنترل شود.
- نیاز است پیمانکار توسط سیم آرماتوربندی خاموت‌ها را در تمام میلگردهای طولی مهار کند.
ضوابط خاموت u شکل هنگام اجرا و پیاده‌سازی
تمامی ضوابط ذکر شده در فوق مربوط به قبل از زمان اجرا و پیاده‌سازی خاموت u شکل هستند. پس از آنکه تمامی استانداردها را رعایت کردید جهت اجرا باید به نکات زیر توجه نمایید:
- حداقل فاصله‌ای که بین خاموت‌ها از یکدیگر در نظر گرفته شده ۲۰ سانتی‌متر است.
- خاموت‌ها باید به واسطه سیم آرماتوربندی به میلگردهای طولی وصل شوند.
- در صورت نیاز به خم شدن مجدد آرماتورها باید با استفاده از دستگاه مکانیکی و در دمای پایین انجام شود.
ضوابط آرماتوربندی خاموت u شکل
میلگرد انتخاب شده برای ساخت خاموت u شکل نباید آغشته به روغن یازنگ‌زده باشد. در صورتی که میلگردها نیز آغشته به روغن باشند یا اثرات زنگ‌زدگی در سطح آنها دیده شود باید قبل از اجرا اقدام به پاک‌سازی آرماتورها کرد. سپس با تأیید دستگاه ناظر بتن‌ریزی و آرماتوربندی خاموت انجام می‌شود.
ضوابط فاصله خاموت‌ها در تیر
یکی از اساسی‌ترین و مهم‌ترین مصالح در ساختمان‌سازی بتن است. بتن استحکام فشاری بالایی دارد؛ ولی در برابر نیروهای کششی از مقاومت زیادی برخوردار نیست و باید مقاومت آن را در برابر این نیروها افزایش داد. به این منظور میلگردهای فولادی درون بتن کارگذاشته می‌شوند. میلگرد به عنوان یکی از اصلی‌ترین اجزای سازه‌های بتنی شناخته می‌شود که به تقویت بتن می‌پردازد.
از انواع میلگرد می‌توان خاموت‌ها را نام برد که مطابق با استانداردها در زاویه‌های مختلف خم شده‌اند و به منظور محافظت از میلگردهای طولی دور آنها قرار می‌گیرند. برای ساخت خاموت‌هادرناحیه بحرانی تیر از میلگردهای سایز ۸ یا ۱۰ استفاده می‌کنند. ضوابط فاصله بین خاموت‌هادربخش‌های بحرانی تیر عبارت‌اند از:
- فاصله خاموت‌ها در ناحیه بحرانی تیرباید حداقل ۸ برابر قطر کوچک‌ترین آرماتور طولی، حداقل یک چهارم ارتفاع مؤثر مقطع، حداقل ۲۴ برابر قطر خاموت‌ها و حداقل ۳۰۰ میلیمتر باشند.
- فاصلهخاموت‌ها در دیگرقسمت‌های تیر باید نصف ارتفاع مؤثر مقطع باشد.
- طول ناحیه بحرانی باید دو برابر ارتفاع مقطع ازتکیه‌گاه به سمت وسط دهانه باشد.
ضوابط فاصله خاموت‌ها در ستون
ستون از مهم‌ترین بخش‌های ساختمان است و موجب حفظ استحکام ساختمانمی‌شود. ستون معمولاً از مصالحی مانند بتن ساخته می‌شود که در برابر نیروهای برشی و پیچشی مقاومت زیادی از خود نشانمی‌دهد. به همین منظور باید تقویت شود. جهت تقویت ستون از انواع خاموت استفاده می‌شود. طبق ضوابط و آیین‌نامه خاموت ستون باید تا حدود ۳۰ سانتی‌متر در فونداسیون ادامه پیدا کند. در هر فونداسیون باید ۵ خاموت کار گذاشته شود تا از کمانش میلگردهای طولی ستون جلوگیری گردد. خاموت‌ها از یکدیگر دارای فاصله ۷.۵ یا ۱۰ سانتی‌متر هستند.
ضوابط خاموت‌گذاری در ستون‌ها با شکل‌پذیری متوسط
خاموت‌گذاری در ستون‌ها از دیگر طرح‌های پیاده‌سازی در ساخت سازه هستند که توسط سازمان مقررات ملی ساختمان قوانینی برای آن وضع شده است. این ضوابط عبارت‌اند از:
- طول ناحیه بحرانی در ستون‌هانباید از قطر ستون ضلع بزرگ‌تر مقطع مستطیلی ستون و یک ششم ارتفاع آزاد ستون و ۴۵۰ میلیمتر کمتر باشد.
- فاصله خاموت‌های بسته در ناحیه بحرانی نباید از ۲۴ برابر قطر خاموت، 8 برابر قطر کوچک‌ترین میلگرد طولی ستون، نصف کوچک‌ترین ضلع مقطع ستون و ۳۰۰ میلیمتر کمتر باشد.
- فاصله خاموت‌ها در دیگر قسمت‌های ستون نباید از کوچک‌ترین بعد عضو فشاری، ۱۲ برابر قطر کوچک‌ترین میلگرد طولی، ۳۶ برابر قطر میلگرد خاموت و ۲۵۰ میلیمتر بیشتر باشد.
سخن پایانی
یکی از مهم‌ترین مسائل در حوزه ساختمان‌سازی ضوابط خاموت u شکل است که باید مطابق با آیین‌نامه و استانداردهای مطرح شده به استفاده از آن پرداخت. در این مطلب در رابطه با این موضوع توضیحاتی ارائه داده ایم که با مطالعه آنها می‌توانید در حوزه ساختمان سازی ضوابط را به خوبی اجرا کنید.