شاقول کردن ستون های سازه

شاقول و کاربرد آن

یکی از ابتدایی ترین و مهمترین ابزار های کنترل در ساختمان سازی شاقول است. این وسیله در تراز بندی ها و سنجش عمود بودن سطوح بسیار پرکاربرد است.به وسیله ی این ابزار می توان کنترل کرد که آیا یک دیوار سفت کاری یا نما کاملا عمودی کار شده یا نه، همچنین قبل از اینکه کار نما شروع شود بیشترین بیرون زدگی را کنترل کرده و مطابق با آن نما کار شود.

 منظور از شاقول سازی چیست؟

شاقول سازی کاری است که باعث می شود که ساختمان هایی که کج شده اند و ازحالت دقیق عمودی و قائم بودن خارج شده اند، به حالت عادی برگردند. این کار معمولا زمانی انجام می شود که ساختمان ها به دلایلی نشست کرده و کج شده اند.

ساختمان ناشاقول

ناشاقول بودن ساختمان می تواند به معنی نشست فونداسیون باشد. نشست فونداسیون شامل دو بخش نشست آنی و تحکیمی است که نشست آنی بلافاصله پس از اجرای سازه رخ می دهد و نشست تحکیمی که به مرور زمان اتفاق می افتد در این مواقع به شاقول سازی نیاز است. تمام این نشست ها باید در زمان طراحی و اجرای سازه ها و بر اساس نتایج مطالعات خاک مورد بررسی قرار گرفته و کنترل شوند. در بسیاری از موارد عدم مطالعه شرایط خاک و سازه، نفوذ آب به زیر فونداسیون، ریزش چاه و یا قنات های احتمالی، عدم بستر سازی مناسب، بارگذاری نامتقارن سازه و … باعث بروز نشست های نامتقارن و بیش از حد مجاز شده که منجر به کج شدگی سازه می گردند.

شاقول کردن ستون ها چگونه اجرا می شود؟

شاقول کردن ستون ها از اهمیت بسیاری برخوردار هستند زیرا ستون‌ ها المان های فشاری هستند که وظیفه آنها انتقال بار ساختمان به زمین است، در صورت ناشاقول بودن وظیفه خود را به درستی انجام نداده و بارهای وارده را به طور مناسبی منتقل نمی‌کنند.در زمان بتن ریزی به دلیل وجود نیروهای جانبی وارده ناشی از وزن بالای بتن، ممکن است قالب ها ناشاقول شوند.

بنابراین قبل از اجرای بتن ریزی ستون های بتنی باید قالب های آن به طور دقیق شاقول شوند و در صورت ناشاقول بودن اصلاح شوند ودر غیر این صورت اجازه ی بتن ریزی نباید داده شود.

بعد ازمرحله ی  بتن ریزی نیز باید شاقول کردن ستون ها انجام شود زیرا ممکن است در زمان بتن ریزی احتمال اینکه قالب ها جابجا شوند نیز وجود دارد و در صورت نادیده گرفتن و بی توجهی به این مورد، مشکلات متعددی در آینده ایجاد خواهد کرد.در کل هرچه ابعاد ستون‌ بیشتر باشد امکان ناشاقولی در آن نیز بیشتر می‌شود.

مشکلات ایجاد شده ناشی ازعدم شاقول بودن ستون ها

۱.ناشاقولی در هنگام زلزله ممکن است باعث ناپایداری ناگهانی و ریزش سازه شود.

۲. در طراحی سازه ها،رفتار سازه را به صورت خطی است و زمانی که ستون ها ناشاقول باشند عملکرد آنها ازحالت خطی خارج می شئد و به صورت غیر خطی در می آید.

۳. باعث ایجاد ناپایداری و کمانش در ستون می‌شود به این شکل که در محل اتصال ستون به ستون و وصل ستون ها لنگر مضاعف در محل اتصال ایجاد می‌شود که ممکن است از لنگرمقاوم داخلی ستون بیشتر باشد.

4.عمودی بودن یا شاقول بودن سازه، ایمنی آن را در برابر ارتعاشات ناگهانی سازه افزایش می‌دهد. در عین حال غیر عمودی بودن ستون یکی از مواردی است که می‌تواند آسیب جدی به سازه وارد کندو منجر به ناامنی بیشتر سازه خواهد شد.

حد مجاز ناشاقول بودن در یک سازه چقدر است؟

حداکثر میزان ناشاقولی ستون ها بر اساس بند ۱۰-۴-۶-۸ آیین نامه ها تا طبقه بیستم ،به ازای هر طبقه برابر ۱۱/۵۰۰ ارتفاع حداکثر ۲۵ میلی متر به سمت نما و ۵۰ میلی متر به سمت داخل سازه می باشد .

روشهای شاقول کردن ستون بتنی

 روش سنتی (بوسیله ی شاقول بنایی):

در روش سنتی به شاقول بنایی نیاز است تا به کمک آن شاقول بودن ستون ها درهرطبقه کنترل شود و بعد در صورت شاقول بودن ومرحله ی بتن ریزی همان طبقه انجام شود . به این صورت که یک نخ که یک سر آن وزنه کوچکی قرار دارد، با فاصله مشخصی روی یکی از عناصر بالای قالب قرار می‌گیرد و فاصله نخ تا قالب را اندازه می‌گیریم.این عدد باید در تمام طول قاب برابر باشد. برای ستون‌های بزرگتر، بهتر است از دو شاقول در یک طرف استفاده کنید تا خطاها به حداقل برسد.در این زمینه عدم کنترل شاقول بودن ستون هایطبقه ی همکف وطبقه به طبقه سازه ناشی از بی توجهی و سهل انگاری  برخی از ناظرین یکی از اشتباهات رایج در این روش است که عواقب ناشاقول بودن و کجی سازه را به همراه دارد.

روش پیشرفته تئودولیت (بوسیله انواع دوربین ها):

در این روش برای کنترل شاقول بودن ستون از دوربین تئودولیت استفاده می شود به این صورت که دوربین را بصورت موازی و در فاصله ی نزدیکی از لبه ی ستون ها مستقر می کنند و سپس تلسکوپ را به سمت پایین می چرخانند ،‌ در این حالت اگر سطح مقاطع بالا و پایین ستون یکسان باشند ،‌در صورت ناشاقولی اختلافی ما بین تار عمودی دوربین و لبه پایین ستون دیده خواهد شد ،‌این اختلاف  به راحتی قابل  اندازه گیری است و میزان آن باید به حد مجاز باشد ضمنا در صورت عدم برابری در سطح مقطع بالا و پایین ستون می توان مقدار اختلاف را با استفاده از روش های مثلثاتی محاسبه کرد.

چگونه می توان میزان ناشاقولی ستون را کم کرد ؟‌

در صورتیکه میزان ناشاقولی ستون ناچیز باشد می توان بوسیله ی آچار یا جک از مقدار آن کاست و آنرا اصلاح کرد و اگر میزان ناشاقولی ستون زیاد باشد از دستگاهی به نام تیفور جهت کاستن از میزان ناشاقولی و نزدیک کردن آن به حد مجاز استفاده می کنند.

سخن آخر

شاقول کردن مرحله ای درسازه های ساختمانی است کهبا اجرای دقیق آن ستون های یک سازه به صورت عمود و دقیق روی هم قرار می گیرند و از کج شدن و انحراف سازه جلوگیری می شود.شاقول بودن ستون‌ها بسیار مهم است. چرا که ستون‌ها عناصر فشاری به حساب می‌آیند و وظیفه آن‌ها انتقال بار ساختمان به زمین است.